آشنایی با اصطلاحات رایج تئاتر

تئاتر دارای اصطلاحات پرکاربردی است که دانستن آن‌ها برای علاقه‌مندان و عوامل تئاتر بسیار کمک‌کننده است. در ادامه به رایج‌ترین آن‌ها می‌پردازیم:

آکسسوار: در اصطلاحات تئاتری و سینمایی به وسایل و لوازمی که روی صحنه تئاتر قرار دارد، آکسسوار می‌گویند. این لوازم می‌تواند میز، صندلی، کتاب و... باشد.

میزانسن: یکی دیگر از اصطلاحات تئاتری که در سینما هم مشترک است، میزانسن بوده؛ به نحوه‌ی قرار گرفتن بازیگران، دکور، نورپردازی در صحنه تئاتر میزانسن می‌گویند. میزانسن یکی از مهم‌ترین عناصر صحنه‌سازی در تئاتر است که حفظ و یادداشت آن به عهده‌ی منشی صحنه است.

متورانسن: به شخصی گفته می‌شود که مسئولیت میزانسن را بر عهده دارد.

آوانسن: در اصطلاحات تئاتری، به بخش جلویی صحنه، آوانسن می‌گویند.کارگردان از آوانسن برای ایجاد فضای بصری و برجسته کردن بازیگران استفاده می‌کند.

میان‌سن: به بخشی از صحنه که بین آوانسن و پشت صحنه قرار دارد میان‌سن می‌گویند. این قسمت از صحنه معمولاً برای اجرای نقش‌ها و صحنه‌های فرعی نمایش استفاده می‌شود.

آپ استیج: به فضای پشت صحنه که شامل اتاق گریم، لباس و انبار صحنه است آپ استیج می‌گویند.

پی‌اس: در اصطلاحات تئاتری پی‌اس همان نمایشنامه است که شامل توضیح صحنه و دیالوگ‌ها است.

پرسوناژ: به بازیگران و تمام شخصیت‌های یک نمایش پرسوناژ می‌گویند که می‌تواند انسان، حیوان یا حتی یک شئ باشد.

سن: به فضایی که روی آن تئاتر اجرا می‌شود سن می‌گویند. در حقیقت جایگاه بازیگران، آکسسوار و وسایل صحنه است.

سوفلور: از دیگر اصطلاحات تئاتری که در سینما هم کاربرد دارد سوفلور است. سوفلور به شخصی گفته‌ می‌شود که در هنگام تمرین تئاتر و اجرای آن دیالوگ‌ها را به بازیگران یادآوری می‌کند. جایگاه او معمولاًزیر یا پشت صحنه است تا هنگام اجرای نمایش در معرض دید تماشاگر نباشد.

دیوار چهارم: در اصطلاحات تئاتری به دیوار فرضی بین بازیگران و تماشاگران دیوار چهارم می‌گویند. به عبارتی می‌توان گفت که بازیگران هنگام اجرای تئاتر دیوار چهارم را نمی‌شکنند و تماشاگران ارتباط کلامی یا دیداری برقرار نمی‌کنند.

ماسکه کردن: به عملی که یک بازیگر مانع دیده شدن بازیگری دیگر شود ماسکه کردن می‌گویند. این اتفاق زمانی می‌افتد که دو بازیگر مقابل هم قرار گیرند و یکی از آن دو دیده نشود. این هم یکی دیگر از اصطلاحات تئاتری است که در سینما هم رواج دارد.

رُل: نقشی است که یک بازیگر تئاتر، آن را بازی می‌کند.

میمیک چهره: از دیگر اصطلاحات پر کاربرد میمیک است که به حرکات صورت بازیگرکه به بیان احساسات، افکار، وضعیت شخص و اجرای مؤثرتر او کمک می‌کند، میمیک می‌گویند.

مونولوگ: مونولوگ یا تک‌گویی، به گفتاری می‌گویند که بازیگر، نمایشنامه را بصورت تکی رو به روی تماشاگر بازگو می‌کند؛ اما این به آن معنی نیست که بازیگر روی صحنه تنها باشد.

دیالوگ: دیالوگ یا هم‌گویی به گفتاری می‌گویند که دو یا چند بازیگر با هم به گفت‌و‌گو می‌پردازند.

سولی لوگ: سولی لوگ یا تنها‌گویی، گفتاری است که بازیگر، تفکرات درون ذهن خود را با صدای بلند بیان می‌کند.

دوره دستیاری کارگردان و برنامه‌ریزی سینما و تئاتر

ثبت نام اولین "دوره دستیاری کارگردان و برنامه‌ریزی سینما و تئاتر" توسط مجموعه فرواک هنر آغاز شد. این دوره تخصصی در قالب 12 جلسه با آموزش استاد مهران شهرآشوب (با بیش از 20 سال تجربه در تئاتر، سینما و تلویزیون) برگزار می شود. دانشجویان گرامی پس از قبولی در آزمون پایانی، مدرک کتبی معتبر اخذ خواهند کرد که با اخذ این گواهی از مجموعه فرواک هنر، شانس حضور در پروژه های اختصاصی این مجموعه و همچنین پروژه های مختلف سینمایی را خواهند داشت.

مشاهده دوره

آشنایی با اصطلاحات تعزیه

یکی از قدیمی‌ترین و انواع تئاتر‌های ایرانی تعزیه است که داستان‌های مذهبی تاریخی را روایت می‌کند. تعزیه خود دارای اصطلاحاتی است که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شویم:

شبیه‌خوان: به بازیگران تعزیه شبیه‌خوان می‌گویند. شبیه‌خوانان عموماً دارای مهارت‌های آوازخوانی، شمشیربازی، سوارکاری هستند.

شبیه: در تعزیه به شخصیت‌های مذهبی و تاریخی مانند حضرت علی، حضرت زینب که بازیگران آن‌ها را به تصویرمی‌کشند، شبیه می‌گویند.

مقتل‌نویس: در اصطلاحات تئاتری، مقتل نویس به کسی می‌گویند که متن تعزیه را با الهام از داستان‌های مذهبی مثل واقعه کربلا می‌نویسند.

معین‌البکاء: در اصطلاح تعزیه، به گرداننده تعزیه معین‌البکاء می‌گویند. درواقع او همان کارگردان کار است.

ناظم‌البکاء: به کسی که معمولاً در تعزیه‌های عاشورایی، بعد از هر مجلس، سخنرانی می‌کند و به شرح وقایع و تحلیل اتفاقات می‌پردازد، در اصطلاح تئاتری ناظم‌البکاء گفته می‌شود.

بانی: به کسی که هزینه‌های مجلس تعزیه را بر عهده می‌گیرد، بانی می‌گویند. بانی معمولاً از میان خیرین انتخاب ‌می‌شود.

موافق‌خوان(اولیاخوان): بازیگرانی که نقش شخصیت‌های مثبت را ایفا می‌کنند، در اطلاح تئاتری، موافق‌خوان می‌گویند، که عموماً نقش امامان و یارانشان را بازی می‌کنند.

مخالف‌خوان(اشقیا‌خوان): به بازیگرانی که نقش شخصیت‌های منفی مثل دشمنان ائمه را در تعزیه اجرا می‌کنند، به اصطلاح مخالف‌خوان می‌گویند.

تخت‌خوان: به بازیگران نقش شاهان و خلفا تخت‌خوان می‌گویند که اکثرا مخالف‌خوان محسوب می‌شوند.

رجز‌خوان: رجز نوعی شعر حماسی است که پهلوان در آن، به ستایش خود می‌پردازد. رجزخوان به کسی می‌گویند که نقش آن پهلوانان را ایفا می‌کند.

اشتلم‌خوانی: اشتلم نوعی شعر طنزآمیز است که شخصیت کمدی(اشتلم‌خوان)، خود را درآن می‌ستاید. اشتلم‌خوانان تعزیه را دیدنی‌تر می‌کنند.

دستگاه: هر تعزیه‌ی کامل رابه اصطلاح دستگاه یا مجلس می‌گویند.

سخن آخر

ما در این مقاله سعی داشتیم شما را با تعدادی از اصطلاحات پرکاربرد تئاتری و اصطلاحاتی که در تعزیه به‌کار می‌برند، آشنا کنیم. با این حال اصطلاحات بیشتر و تخصصی‌تری در این حوزه وجود دارد که در مجله‌ی فرواک در دسته‌بندی‌های دیگر به آن‌ها پرداخته‌ایم، شما می‌توانید برای دریافت اطلاعات بیشتر در این زمینه به مجله فرواک مراجعه کنید.

نویسنده: بهگل شهیدی