دوبلوری مهارتی شیرین است، از این بابت که نتیجه آن سال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در ذهن مخاطب می‌ماند و تبدیل به اثری ماندگار و نوستالژی برای شنونده می‌شود. کارتون آنشرلی و جودی ابوت، یادگاری از دوران کودکی ما هستند. دوبله‌هایی که روی انیمیشن‌ها و فیلم‌های معروف با صداهای گرم گویندگان ایرانی وجود دارد، در نوجوانی و همچنین سنین بالاتر، از اهمیت خاصی برخوردار است. این نوع دوبله‌ها، حال و هوای خوبی به پخش فیلم بخشیده و به خوبی توانسته‌اند احساسات مخاطب را برانگیزند که همین موضوع دارای اهمیت زیادی است.
دوبلاژ فرآیندی گفتاری است که در آن صدای بازیگر فیلم، با صدای دوبلور (صداپیشه) جایگزین و سپس با تصویر هماهنگ می‌شود. از دوبله برای ترجمه صدای اصلی به زبانی دیگر استفاده می‌شود. همچنین می‌توان از آن در صنعت تلوزیون، بازی‌های ویدئویی و رادیو هم بهره برد.
دوبلاژ در ایران، قدمتی طولانی دارد. از اولین نمونه‌های آن می‌توان به نمایش "عروس خون" اثر فدریکو گارسیا لورکا در سال ۱۳۳۳ اشاره کرد. با مرور زمان و به دلیل پیشرفت فناوری و افزایش آگاهی از مزایای دوبله، این صنعت در ایران رونق بیشتری گرفته است.
به‌طور کلی، صداپیشه سعی می‌کند صدای خود را به همراه بیان احساسات، با حرکات لب و دهان بازیگر اصلی تطابق دهد. با استفاده از دوبله نسخه جدیدی از فیلم، به زبانی متفاوت ایجاد می‌شود و به نگاه مخاطب می‌رسد.
مبانی دوبلاژ
دوبلاژ در ایران به دلیل کیفیت بالای آن، مورد توجه مخاطبان بسیاری در سراسر جهان است. این صنعت در ایران، به دو بخش دولتی و خصوصی تقسیم می‌شود. بخش دولتی شامل دوبلاژ فیلم‌های سینمایی و تلویزیونی توسط صدا و سیما است. بخش خصوصی نیز، توسط شرکت‌های مستقل، تولید و اداره می‌شود.
دوبلور در زمان شروع کار خود به سه عامل اصلی می‌پردازد: زبان گفتار، زبان بدن، زبان احساس
یک اثر دوبله به صورت حرفهای 7 مرحله دارد که شامل: تهیه منبع اصلی اثر، ترجمه، سینک، مدیریت، صدابرداری، صداگذاری، میکس می‌شود.
در حال حاضر، به منظور بهبود کیفیت دوبله و کاهش هزینه‌های آن، می‌توان از هوش مصنوعی استفاده کرد.
مدیریت دوبلاژ:
مدير دوبلاژ يا سرپرست گويندگان، کسي است که مهم‌ترين قسمت دوبلاژ را بر عهده دارد. مدیریت دوبلاژ به معنی کارگردانی دوباره آن اثر است. او پس از دريافت، بررسي و ويرايش ترجمه نهايي متن اثر، آن را در اختيار دوبلورها قرار میدهد. در مورد فن بيان هر يک از شخصيت‌های فيلم با صداپیشگان تبادل نظر و در حين انجام کار، اشکالات و ايرادات را به اعضای گروه دوبله، گوشزد می‌کند. مدیر دوبلاژ باید به ادبیات نمایشی، کارگردانی، موسیقی، زیبایی‌شناسی و ریتم مسلط باشد.
صدا در دوبلاژ
صدا در دوبلاژ یکی از مهم‌ترین عواملی است که بر کیفیت دوبله تأثیر می‌گذارد. صدا در دوبلاژ، به صداهای طبیعی که در دنیای واقعی وجود دارند و صداهای غیر‌طبیعی مانند ماشین پرنده و... تقسیم می‌شود. بیننده باید بتواند با صدای دوبلور ارتباط برقرار کند. صداپیشه ماهر، باید بتواند به‌صورت جذاب صداهای متنوعی در سبک‌های مختلف ایجاد کند، مانند صدای خش‌دار، صدای کودک، صدای شاداب یا محزون و... یک صداپیشه با استفاده از مهارت صداسازی، می‌تواند به‌جای چند شخصیت صحبت کند که این مهارت بیشتر در دوبلاژ انیمیشن‌ها استفاده می‌شود. میدان و انرژی صدا، سلفژ، احساسات و خلاقیت از مواردی هستند که به صداپیشگان در طراحی صدا بسیار کمک می‌کنند.
کیفیت صدا در فرآیند دوبلاژ بیشترین اهمیت را دارد. کیفیت پایین صدا در دوبلاژ مخاطب را آزار میدهد و باعث می‌شود نتواند به تماشای فیلم ادامه دهد.
لازم به ذکر است که همیشه برای ترجمه فیلم به زبان دیگر، از دوبله استفاده نمی‌شود. گاهی صدای اصلی اثر، دارای مشکلاتی مانند کیفیت ضبط پایین، وجود نویز یا اشتباه در دیالوگ است که در این مواقع، دوبله به کمک ما می‌آید. مهندسی و میکس صدا به‌صورت حرفهای، به داشتن یک دوبلاژ قوی کمک می‌کند.
موارد مهمی که یک صداپیشه باید رعایت کند:
- تنوع در صدا: با توجه به شخصیت و سن بازیگر، دوبلور باید بتواند صدای خود را تغییر دهد.
- سینک (هماهنگ‌سازی صدا با حرکت دهان بازیگر): برای اینکه صدای دوبلور با حرکت دهان بازیگر منطبق شود، او باید بتواند دیالوگ‌ها را با سرعت و ریتم مناسبی بیان کند.
- انتقال احساسات: احساسات و شخصیت بازیگر، باید به درستی در صدای دوبلور نمایان باشد.
توجه داشته باشید که ما در مجله فرواک به صورت تخصصی به این موارد پرداخته‌ایم.
عوامل مختلفی بر صدای دوبلور مؤثر هستند:
- استعداد: بعضی از افراد به طور ذاتی دارای صدایی زیبا و گیرا هستند که برای دوبلاژ مناسب است.
- آموزش و تمرین: صداپیشگان باید با تمرین و آموزش، اصول و تکنیک‌های دوبلاژ را به خوبی بیاموزند و مهارت‌های خود را تقویت کنند.
- تجربه و مهارت: دوبلورهای تازه کار با تمرین، تکرار، گذشت زمان و کسب تجربه به گوینده‌ای حرفهای، تبدیل می‌شوند.
تمرین‌هایی برای بهبود صدا:
- به صدای خود گوش دهید تا نقاط قوت و ضعف آن را شناسایی کنید.
- از تمرین مداوم برای بهبود مهارت‌های خود غافل نشوید.
- از نظرات دوستان، خانواده و سایر افراد باتجربه برای بهبود صدا خود استفاده کنید.
بیان در دوبلاژ
بیان در دوبلاژ به نحوه اجرای دیالوگ توسط صداپیشه اشاره دارد. بیان باید هم‌زمان با حرکت دهان بازیگر باشد و همچنین بتواند احساسات او را به خوبی منتقل کند.
برای بیان بی‌نقص، شخص باید تمام حروف را به درستی ادا کند، همچنین گویش بی‌لهجه، آهنگ و سرعت مناسب در بیان خود داشته باشد.
در دوبله، لحن و گویش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند؛ چراکه به ویژگی‌های زبانی گفتار اشاره دارند که احساسات، تفاوت‌های فرهنگی، ویژگی‌های منطقه‌ای و اجتماعی را منتقل می‌کنند.
لحن در صداپیشگی
لحن در دوبلاژ، نحوه بیان احساسات بازیگران به زبانی غیر از نسخه اصلی است. می‌توان گفت روشی است که صداپیشه‌ها، احساسات شخصیت‌هایی را که به تصویر می‌کشند بیان می‌کند. لحن از مهم‌ترین جنبه‌های دوبله است؛ چراکه به بینندگان کمک می‌کند تا شخصیت‌های فیلم و انگیزه‌های آن‌ها را بهتر درک کنند.
لهجه (گویش) در صداپیشگی
استفاده از لهجه در دوبله، نیازمند درک عمیق پیشینه فرهنگی اثر است. مترجم باید بتواند گویش خاص و ظرایف فرهنگی مرتبط با آن را شناسایی و به طور مؤثر در ترجمه منتقل کند.
انواع سبک‌های دوبله
سبک‌های متفاوتی دردوبلاژ وجود دارد که با توجه به نیاز پروژه سبک مورد نظر انتخاب می‌شود.
دوبله لب سینک(همگام‌سازی لب):
در این سبک، دیالوگ دوبله شده باید با حرکات لب شخصیت‌ها مطابقت داشته باشد تا باورپذیری اجرا را افزایش دهد. این مهارت، به علت پیچیدگی زبان و تغییرات در شکل و حرکات لب، چالش برانگیز و سخت است. مزایای این روش دوبلاژ با کیفیت است که یکپارچگی برای مخاطب به وجود می‌آورد و ارتباط عاطفی بین او و شخصیت‌های فیلم را افزایش میدهد. همچنین، از معایب آن می‌توان به بازبینی‌های متعدد و زمان‌بر بودن اشاره داشت که ممکن است منجر به تغییر دیالوگ اصلی شود.
دوبله همگام سازی:
این سبک از دوبلاژ، از آن جایی که به زمان‌بندی اهمیت میدهد، شبیه به سبک بالا است. تفاوت این روش با لب سینک در این است که دوبلور باید با خط گفتاری و بازه زمانی آن هماهنگ باشد. این نوع دوبله ساده‌تر از همگام‌سازی لب است و مترجم، محدودیت کمتری در ترجمه دارد. از مزایای همگام‌سازی، این است که گفتگوی شخصیت‌ها در این روش، سرعت متعاد‌‌ل‌تری دارند. در مقایسه با دوبله لب سینک، زمان و هزینه کمتری می‌برد و امکان انعطاف‌پذیری را در فرآیند ترجمه، افزایش میدهد. نا‌هماهنگی در جزئیات حرکات لب بازیگر و بیان او که رضایت مخاطب را کاهش میدهد، از معایب آن است. در این روش، دوبلورها مجبورند زمان‌بندی را اولویت قرار دهند که این خود ممکن است چالش برانگیز باشد.
دوبله غیر همگام:
دوبله غیر همگام، روش ساده‌تری است که نیازی به هماهنگی آهنگ صدا، با حرکات لب بازیگران یا زمان دیالوگ اصلی ندارد. این نوع دوبله، اغلب برای گویندگی فیلم‌های مستند و زمانی که تصاویر، نیاز به همگام‌سازی دقیق با صدا ندارند، استفاده می‌شود. فرآیند دوبلاژ در این روش ساده‌تر از دو روش قبلی است که از مزایای آن به حساب می‌آید؛ زیرا برای محتوایی که نیازی به همگام‌سازی صوتی و تصویری دقیق ندارد، ایده‌آل است. به صداپیشگان، این امکان را میدهد تا بدون محدودیت حرکات لب یا زمان، بر اجرای خود تمرکز کنند. همچنین برای تصاویری که نیاز به همگام‌سازی دقیق دارند، مناسب نیست و این از معایب آن است.
انواع دوبله در تئاتر
دوبلاژ در تئاتر، با هدف دستیابی به مخاطبان بیشتری که ممکن است قادر به درک زبان اصلی نباشند، صورت می‌گیرد که انواع مختلفی دارد:
دوبله زنده: مترجمی به صورت زنده و هم‌زمان، دیالوگ اصلی را به زبان مقصد ترجمه می‌کند. مترجم باید بتواند زبان مقصد را روان صحبت کند و آن را با زمان و آهنگ دیالوگ اصلی تطبیق دهد.
دوبله از پیش ضبط شده: شامل ضبط دیالوگ ترجمه شده از قبل و سپس پخش آن، حین اجرا است. دیالوگ از پیش ضبط شده باید تا حد امکان با زمان و آهنگ دیالوگ اصلی مطابقت داشته باشد.
دوبله بی صدا: در این روش، دیالوگ ترجمه‌شده روی صفحه نمایش قرار می‌گیرد. تا مخاطب در حین شنیدن دیالوگ، ترجمه آن را نیز بخواند. در همه موارد، دوبلاژ در تئاتر به مهارت و هماهنگی بالایی نیاز دارد. همچنین نیاز به درک عمیق زبان و فرهنگ مخاطب هدف دارد تا اطمینان حاصل شود که ترجمه از نظر فرهنگی مناسب و قابل درک است.
دوبله در انیمیشن
شامل فرآیند پیچیده‌ای است که به مهارت و هماهنگی بالایی نیاز دارد. مراحل زیر معمولاً در دوبلاژ انیمیشن انجام می‌شود:
ترجمه: اولین قدم دوبلاژ در انیمیشن این است که گفتگوی اصلی را از یک زبان به زبان دیگر ترجمه کنید. این کار به یک مترجم حرفهای یا تیمی از مترجمان نیاز دارد که به واژگان و دستور زبان هر دو زبان مسلط باشند.
اسکریپت: گام بعدی تطبیق دیالوگ ترجمه‌شده برای مطابقت با زمان و حرکات دهان شخصیت‌های روی صفحه است. این فرآیند اسکریپت نویسی نام دارد و نیاز به خلاقیت و توجه به جزئیات بالایی دارد.
صداپیشگی: پس از آماده شدن فیلمنامه، صداپیشگان برای اجرا، آماده می‌شوند. آن‌ها باید، درک عمیقی از شخصیت‌هایی که بیان می‌کنند، از جمله ویژگی‌ها و انگیزه‌های آن‌ها داشته باشد.
همگام سازی لب: صداهای ضبط شده با استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی ویرایش و با انیمیشن، همگام می‌شوند.
کنترل کیفیت: مرحله نهایی، بررسی و ویرایش دوبله، برای اطمینان از مطابقت آن با استانداردهای تعیین شده توسط شرکت تولیدی است.
به طور کلی، دوبلاژ انیمیشن، یک فرآیند پیچیده است و به تیمی از متخصصان نیاز دارد تا اطمینان حاصل کنند که محصول نهایی با بالاترین استانداردهای کیفیت و خلاقیت مطابقت دارد.
سخن آخر
دوبله در واقع مهارتی فراتر از یک متن نوشته یا ترجمه شده است. صداپیشه باید درک و شناخت کافی از شخصیت فیلم را داشته باشد تا به کمک یک ترجمه عالی، بهترین کیفیت را ارائه دهد. همان گونه که یک دوبله خوب می‌تواند با مخاطب ارتباط بگیرد و بر احساسات او تأثیر بگذارد، دوبله ضعیف، ارتباط بین بازیگر و مخاطب را کاهش میدهد.
به دلیل نبود رشته دانشگاهی در ایران، اگر به صنعت دوبلاژ و صداپیشگی علاقه‌مند هستید، می‌توانید با مراجعه به آموزشگاه‌ها و افرادی که در این رشته خبره هستند کسب دانش کنید. همچنین برای اطلاعات بیشتر در این حوزه، به بخش دوبلاژ در مجله فرواک مراجعه کنید.
