بازیگری تئاتر، شکلی از هنر است که درآن بازیگران، متن نمایشنامه را اجرا می‌کنند. آن‌ها در تلاش‌اند تا شخصیت نقش را با نزدیک کردن به خودِ وجودیشان از بالقوه به بالفعل در‌‌آورند. بازیگر با کمک گرفتن از کارگردان و با استفاده از کلمات، بیان و زبان بدن، نمایش را به مخاطب ارائه می‌دهد. بازیگری از همان ابتدای پیدایش تئاتر، با آن همراه بوده است. این حرفه مستلزم فداکاری، مطالعه، پشتکار و مجموعه‌ای از بالا‌ترین مهارت‌ها است. مجله فرواک به صورت تخصصی به این رشته و مباحث مربوط به آن می‌پردازد. در ادامه با ما همراه باشید.
آشنایی با اصول و مبانی بازیگری
برای شروع بازیگری تئاتر، باید از خودتان شروع کنید. ابزار اصلی کار یک بازیگر، بدن، بیان و احساسات خود او است. بنابراین قبل از هر چیز، یک بازیگر باید شناختی از خود و نقاط ضعف و قوتش داشته باشد. بازیگری مهارت‌های مختلفی نیاز دارد؛ همچون، قوه تخیل قوی، تمرکز بالا، اعتماد به نفس، هوشمندی و مهارت کار گروهی. در مجله تئاتر به صورت کاملاً تخصصی به اصول و مبانی بازیگری پرداخته‌ایم.
اصولاً در هرزمینه‌ای، در کنار استعداد و مهارت، تخصص داشتن، نقطه قوت به حساب می‌آید؛ بازیگری نیز از این قضیه مستثنی نیست. این رشته، ترکیبی از علم و هنر است؛ علم بازیگری تئاتر را معمولاً از آموخته‌ها و تجریبات افراد متخصص در این حوزه فرا می‌گیرند. برای دسترسی به اصول و مبانی بازیگری، راه‌های متنوعی وجود دارد؛ از قبیل: دانشگاه، آموزشگاه‌های خصوصی، کسب تجربه در گروه‌های تئاتر و...
نحوه تجزیه و تحلیل نمایشنامه
تجزیه و تحلیل نمایشنامه در بازیگری تئاتر، تحقیق، خواندن دقیق متن و بعد از آن حدس‌ها و تفسیرهای خود بازیگر از متن است. بازیگر باید فهم درستی از متن داشته باشد. در این مرحله همفکری با کارگردان و تحلیل او از روایت کمک زیادی به بازیگر می‌کند. توضیح صحنه نیز از اهمیت زیادی برخوردار است؛ چراکه سرنخ‌هایی درباره اینکه هر صحنه چطور باید بازی شود به او می‌دهد. اگرچه ممکن است با نظر کارگردان تغییر یابد.
بخش دیگری از نمایشنامه که بازیگر باید به آن توجه کند، موضوع ضربان یا همان بیت است. ضربان، به زمانی می‌گویند که یک تغییر ناگهانی در مکالمه، موضوع، انرژی و حس اجرا رخ دهد. در واقع ضربان‌ها نقاط عطف نمایش را به وجود می‌آورند. بازیگری تئاتر در اینجا به معنای آگاهی مناسب از ضربان‌ها و نمایش درست آن‌ها است. در نهایت اگر بازیگر در تجزیه و تحلیل نمایشنامه، دقیق نباشد، نقش‌آفرینی نامناسبی را ارائه خواهد داد.
تقویت زبان بدن و بیان
به صورت کلی زبان بدن و بیان از بخش‌های مهم بازیگری تئاتر است. یک بازیگر باید تقریباً به صورت روزانه تمرینات بیان و بدن را انجام دهد، تا آمادگیش برای اجرای نقش همواره حفظ شود. آمادگی جسمانی به همراه بیان صحیح و قدرت تمرکز بالا از نیازهای حیاتی بازیگری است. کنترل تنفس و میمیک صورت هنگام گفتن دیالوگ نیز از مهم‌ترین خصوصیات به شمار می‌رود. شدت بیان و صدای بازیگر باید با اندازه سالنی که در آن اجرا می‌کند، هماهنگ باشد؛ به صورتی که افراد انتهای سالن هم بتوانند به صورت کاملاً واضح، صدای بازیگر را بشنوند.
زبان بدن نقش مهمی در هنر بازیگری تئاتر دارد و به انتقال احساسات و جلب توجه تماشاگران کمک بسیاری می‌کند. در بسیاری از مواقع، زبان بدن حتی بدون نیاز به دیالوگ، با مخاطب ارتباط برقرار کرده و مفهوم نمایش را به او می‌رساند. برای مثال، در پانتومیم که نوعی تئاتر صامت است، تنها با حرکت بدن می‌توان پیامهای زیادی را به مخاطب انتقال داد.
تمرینات زیادی برای تقویت مهارت‌های زبان بدن و بیان وجود دارد که ما در دسته‌بندیهای تخصصی‌تر در مجله تئاتر فرواک به آن‌ها پرداخته‌ایم.
اهمیت تربیت حس
منظور از تربیت حس در بازیگری تئاتر، همان تقویت حواس پنجگانه است. این حواس مانند رگ‌های خونی برای یک بازیگر هستند؛ بازیگر باید آگاهی و تسلط کامل بر این حواس داشته باشد؛ در نتیجه بتواند به موقع و تحت هر شرایطی از آن‌ها بهره ببرد. بدین ترتیب ذهن بازیگر به این دقیق بودن و ریزبینی همیشگی، عادت می‌کند.
از ویژگی‌های بازیگر، این است که حواسش را برای دیدن، بو کشیدن، شنیدن و... تحت کنترل کامل خود در بیاورد. تمرینات جالبی برای تربیت حس وجود دارد؛ مثلاً برای تقویت حس بویایی، می‌توانید هر وقت در هر فضایی قرار گرفتید، چشمان خود را ببندید؛ متوجه رایحه‌های مختلف محیط شده و آن‌ها را در حافظه حسی خود ثبت کنید.
شناخت اصولی نقش در بازیگری
شناخت نقش در بازیگری تئاتر از مراحل بسیار ابتدایی کار است. از لحظه‌ای که بازیگر، نمایشنامه را برای بار اول می‌خواند و به شخصیت‌ها، نوع برخوردهایشان، گذشته و سرانجامشان فکر می‌کند، شناخت نقش آغاز می‌شود. سپس، به مطالعه و بررسی بیشتر روی شخصیت و گفتگو با آدم‌هایی شبیه به نقش می‌پردازد. ابزار اصلی کار بازیگر، بدن و ذهنش هستند؛ بنابراین می‌توان گفت برای شناخت نقش و وارد شدن به جهان او، تمرین‌های مشخصی در جهت آمادگی فیزیکی و روانی لازم است.
بسیاری از بازیگران برجسته از تکنیک‌های مختلفی برای شناخت نقش در بازیگری و رفتن در قالب شخصیت، استفاده می‌کنند. تمرکز قبل از شروع نمایش، نرمش‌‌های مختلف جهت آماده‌سازی بدن و... از نمونه‌های بارز هستند.
در نهایت، بدون شناخت نقش در بازیگری، که به مرور زمان رخ می‌دهد، هرگز نمی‌توان نقشی را ایفا نمود. نقشی که به شما پیشنهاد می‌شود، با زندگی شما آمیخته خواهد شد؛ شما پیش از هرچیز باید او را موشکافانه بررسی کرده و با او آشنا شوید. در ابتدا ممکن است فقط اسم او را بدانید اما در انتهای کار، شما و نقش، به یک نقطه خواهید رسید. بدین معنا که او را می‌شناسید و تسلط کافی بر تمامی برخورد‌ها و واکنش‌هایش دارید.
معرفی پرفورمنس
پرفورمنس ، هنری است که تنها با حضور و بدن بازیگر انجام می‌شود. ترکیبی از تمامی هنرها را در خود جای می‌دهد، به گونه‌ای که تلفیقی از صدا، تصویر، بازیگری تئاتر، رنگ و چیزهای دیگر است. این هنر بیشتر به مفاهیم انسانی و اجتماعی می‌پردازد؛ می‌توان گفت بیشتر از هر شاخه هنری دیگر، با مخاطب سر و کار دارد. در بسیاری از اجراها، تماشاگر کاملاً بخش اصلی و هسته نمایش را شکل می‌دهد؛ تا جایی که هدف نمایش، با واکنش مخاطب و حرکات و رفتار او معنی می‌شود.
هنر پرفورمنس، درباره حضور در لحظه، بخشی از اجتماع بودن و صرفاً خودِ بودن است. در بیشتر اجراها از هیچ وسیله یا طراحی خاصی در صحنه استفاده نمی‌شود و به طریقی تنها وسیله هنرمند، خود او است. برای آشنایی بیشتر با این هنر به یکی از مهم‌ترین اجراهای انجام شده در تاریخ هنر پرفورمنس بپردازیم.
در اجرای ساعت صفر، ماریا آبراموویچ، 6 ساعت، در میان مردم نشسته است. او 72 وسیله مختلف را، از گل رز و شکلات تا تفنگ و چاقو، روی میز قرار می‌دهد. پس از آن، از آدم‌ها خواسته تا هرکاری که می‌خواهند با او انجام دهند. در ساعت‌های ابتدایی، رفتارها بیشتر محبت آمیز بوده، اما کم کم خشونت‌ها بیشتر و بیشتر می‌شود. در آخر ماریا با لباس‌هایی پاره و بدنی خونی، بلند شده و در میان آدم‌ها قدم می‌زند. همه از او فرار می‌کنند و از مواجه شدن با او به عنوان انسانی زنده، وحشت دارند.
شاید پرفورمنس برای بعضی افراد، بیشتر طغیانی جنون آمیز باشد تا هنری برجسته، اما آیا به راستی چنین است؟!
بررسی تکنیک های بازیگری
وقتی به نقش‌آفرینی بازیگر مورد علاقه خود نگاه می‌کنید، همه چیز بسیار ساده به نظر می‌رسد؛ انگار که او بدون هیچ زحمتی و به صورت طبیعی به ایفای نقش می‌پردازد. با این حال، بازیگری تئاتر کاری مبهم‌تر و ناملموس‌تر از این حرف‌ها است. این قضیه، باعث شده است که در طی سال‌های متمادی، تکنیک‌های بازیگری متفاوتی برای درک و ایفای نقش‌ها به وجود آیند.
تکنیک‌های بازیگری تئاتر به روش‌هایی گفته می‌شود که بازیگران برای زنده کردن شخصیت‌های خود از آن‌ها استفاده می‌کنند. این تکنیک‌ها از دو جهت حائز اهمیت هستند؛ اول آنکه به بازیگر کمک می‌کنند تا راحت‌تر نقش را به تصویر بکشد. دوم آنکه بتواند نقش‌هایی کاملاً متفاوت از یکدیگر بازی کند.
تسلط بازیگر بر صحنه، ارتباط‌گیری با مخاطب، ارتباط‌گیری با بازیگر مقابل و تسلط بر متن از جمله تکنیک‌های بازیگری هستند. برخی از این تکنیک‌ها توسط استادان بازیگری گردآوری و به عنوان متد ارائه شده‌اند. از معروف‌ترین این متدها می‌توان به متد استانیسلاوسکی، متد اکتینگ، متد استلا ادلر و متد مایزنر اشاره کرد.
حرف آخر
ما سعی داشتیم تا به بررسی بازیگری تئاتر و نکات تخصصی مرتبط با این رشته بپردازیم. به اصول و مبانی بازیگری، تجزیه و تحلیل نمایشنامه، زبان بدن و بیان، تربیت حواس پنجگانه، شناخت نقش و پرفورمنس پرداختیم. قصد داشتیم تا راه شما عزیزان را برای شروع و یا مطالعه بیشتر در این حرفه هموار کنیم. برای آشنایی تخصصی‌تر می‌توانید به مقالات این دسته‌بندی در مجله فرواک مراجعه نمایید.
