header
فیلترها

دسته بندی

نوع مقاله

نویسنده

1 مقاله از 1

فیلمنامه نویسی

فیلمنامه، ادبیات سینما است؛ ساختاری که با توضیحات صحنه و دیالوگ­‌ها، در قالبی دراماتیک (داستانی- نمایشی) ایجاد می­‌شود. اگر فیلم را مانند یک ساختمان در نظر بگیرید، فیلمنامه نقشه آن است. فیلمنامه نویسی یک فرآیند خلاقانه و فنی است که مستلزم مهارت‌های نوشتاری، درک داستان‌گویی و دانش فیلم‌سازی است. فیلمنامه­ نویسی به روایت یک فیلم، برنامه تلویزیونی، تبلیغات و هرگونه رسانه تصویری دیگری می­‌پردازد. فیلمنامه نویس یا گروه فیلمنامه ­نویسی تمام عناصر داستان را با قلمی ساده می­‌نویسند؛ در واقع هر عبارت خوب و دیالوگ به یاد­ماندنی که در سینما می­‌شنوید، نتیجه تفکر فیلمنامه­ نویس است.

فیلمنامه ­نویسی، پلی میان کلمات روی کاغذ و تصاویر روی پرده سینما است. ما در مجله فرواک با توجه به اهمیت ادبیات در سینما به صورت مفصلی به این رشته هنری می­‌پردازیم. برای آگاهی بیشتر و مطالعه مقالات تخصصی مرتبط لطفاً به کتگوری سینما مراجعه نمایید.

آشنایی با اصول و مبانی فیلمنامه ­نویسی

برای نوشتن فیلمنامه، سوژه اولیه را انتخاب کرده و آن را پردازش می‌کنیم. از جملاتی که قابلیت تصویر سازی دارند، استفاده می‌کنیم. شخصیت‌های داستانی را با دقت و تمرکز پردازش کرده و از عملکرد درست آن ها مطمئن می‌شویم. باید قبل از هرکاری طرح داستان را نوشته و سپس آن را بسط دهیم. برای نوشتن دیالوگ به باورپذیری و چکیده گویی اتکا و از کلیشه­‌ها و کلمات دشوار نیز پرهیز می‌کنیم. در نهایت نیز باید متن را بازنویسی کنیم و نمونه اصلی که نکات اضافی‌اش حذف شده را به ویراستار تحویل دهیم.

عناصر بیرونی فیلمنامه شامل صفحه‌­ها ، عناوین و توضیح صحنه است. عناصر درونی عبارت‌اند از: فضا و مکان، شخصیت و کنشی که در فیلمنامه رخ می­‌دهند. به صورت کلی کنش، حادثه‌­ای است که باید دارای کشمکش باشد و مخاطب را کنجکاو کند. هر تضادی می‌­تواند منشأ این کنش باشد. کشمکش عنصر اساسی برای جذب مخاطب است. وقتی از ایجاد چالش در فیلمنامه صحبت می‌­شود، افراد، تنها صحنه‌­های زد و خورد را به خاطر می­‌آورند؛ اما در واقع هرناسازگاری و تردید، کشمکش محسوب می‌­شود.

معرفی ژانر های فیلمنامه ­نویسی

ژانر به نوعی از دسته‌بندی می­‌گویند که فیلم‌ها را بر اساس پلات (پی­رنگ)، شخصیت‌ها، صحنه‌پردازی، لحن و مضمون آن‌ها مرتب می‌­کند. به طور کلی ژانر در فیلمنامه به این معناست که داستان فیلم در چه زمینه‌­ای قرار می‌­گیرد و چه انتظاراتی از آن می‌­توان داشت. انتخاب ژانر مناسب به فیلمنامه‌­نویس کمک می­‌کند تا داستان خود را به طور مؤثر­تری روایت نماید.

در ادامه به برخی از انواع ژانر در فیلمنامه ­نویسی می‌­پردازیم:

  • درام(drama): این ژانر شامل فیلمنامه­‌هایی می­‌شود که بر شخصیت‌­ها و روابط آن­ها تمرکز دارند. فیلمنامه‌­های درام معمولاً دارای یک داستان جدی و پایانی غم‌انگیز یا خوشایند هستند.
  • کمدی(comedy): یکی از محبوب‌ترین ژانر‌های سینما، ژانر کمدی است. این ژانر انواع بسیاری دارد اما در بین همه آن‌ها، این ویژگی، مشترک است که باید مخاطب را بخنداند. فیلمنامه­‌های کمدی معمولاً دارای دیالوگ­‌های طنز­آمیز، موقعیت­‌ها و شخصیت­‌های خنده­‌دار هستند.
  • اکشن(action): خیلی‌ها اکشن را قدیمی‌ترین ژانر فیلم می‌­دانند. چرا که ضبط اعمال فیزیکی، رزمی، جنگی از اولین ایده‌های ساخت فیلم است. فیلمنامه­‌های اکشن معمولاً دارای شخصیت­‌های قهرمان، صحنه‌­های تعقیب و گریز و همچنین صحنه­‌های مبارزه هستند. امروزه فیلم­‌های اکشن جایگاه ویژه‌ای در سینمای تجاری دارند و هر ساله به تعداد زیادی تولید می‌شوند.
  • علمی-تخیلی(science fiction): این نوع از فیلمنامه، آینده‌گرایانه است و معمولا بر اتفاقاتی واقعی یا غیرواقعی که با ِیک منطق علمی قابل توجیه است تمرکز دارد. فیلمنامه‌های علمی-تخیلی معمولاً از فناوری پیشرفته، موجودات فضایی و سفر‌های فضایی و... استفاده می‌کنند. البته این نکته قابل ذکر است که مضمون علمی تخیلی می‌­تواند پوششی برای پیام‌ها و گفتمان‌­های سیاسی، اجتماعی و فلسفی باشد.
  • فانتزی(fantasy): این ژانر شامل فیلمنامه‌­هایی می‌­شود که بر روایت داستان­‌هایی در دنیایی غیرواقعی تمرکز دارند. فیلمنامه­‌های فانتزی معمولاً از عناصری مانند جادو، هیولا­ها و موجودات افسانه‌­ای، سرزمین‌های خیالی و رویاپردازی استفاده می­‌کنند. با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی‌ جلوه‌های ویژه، این ژانر بیشتر از پیش در دل مخاطبان سینما جا باز کرده است.
  • وسترن(western): داستان این فیلمنامه‌­ها در آمریکای قدیم اتفاق می‌­افتد. فیلمنامه‌­های وسترن معمولاً دارای اسب­سواران، دوئل، اسلحه و دعوا­های تن به تن هستند.
  • تاریخی (historical): این ژانر شامل فیلمنامه‌­هایی می‌­شود که داستان آن‌­ها در گذشته اتفاق می‌­افتد. فیلمنامه­‌های تاریخی معمولاً بر رویداد­های واقعی یا شخصیت­‌های تاریخی تمرکز دارند.
  • وحشت(horror): در سینمای وحشت همان‌گونه که از اسمش پیداست، از ا­لمان‌های مختلف سینمایی استفاده می‌شود تا در مخاطب دلهره و ترس ایجاد کند. فیلمنامه­‌های ترسناک معمولاً دارای موجودات ماوراء­طبیعی، قتل‌­ها و جنایت­‌های خشونت­‌آمیز هستند.
  • عاشقانه(romance): سینمای عاشقانه مدت هاست که به یکی از هسته‌های اصلی صنعت سینما تبدیل شده است. از بر باد رفته و بازی بی‌نظیر ویوین لی تا رمانتیک کمدی‌های دهه 90. بدیهی است که اصلی‌ترین بخش این نوع از فیلمنامه‌ها، رومنس و عشق بین شخصیت‌ها است.
  • موزیکال(musical): فیلمنامه­‌های موزیکال، از موسیقی و رقص به‌­عنوان ابزاری برای روایت داستان استفاده می‌­کنند. فیلمنامه‌­های موزیکال معمولاً دارای یک داستان عاشقانه هستند؛ اما می‌توانند در مورد موضوعات دیگری نیز باشند.
  • ماجراجویی (adventure): این ژانر شامل فیلمنامه‌­هایی است که بر رویداد­های هیجان‌انگیز و چالش­‌برانگیز تمرکز دارند که شخصیت­‌ها برای رسیدن به یک هدف باید بر آن­‌ها غلبه کنند.

تعدادی از ترفند ­های فیلمنامه­ نویسی

استفاده از ترفند‌های فیلمنامه‌ نویسی در داستان‌های شما می‌تواند دیالوگ واضح‌تر، سرعت بهتر و شخصیت‌های قوی‌تری ارائه دهد. به طور خلاصه، سینما علیرغم اینکه یک رسانه خلاقانه است، مستلزم رعایت قوانین و رویه­‌های مخصوص به خود است. فیلمنامه‌های سینما و تلویزیون دارای قالب‌بندی یکسانی هستند اما از ساختار داستانی متفاوتی پیروی می‌کنند. حال بیایید، تعدادی از ترفند­های فیلمنامه ­نویسی را بررسی کنیم:

ذهنیتی درست داشته باشید: در ابتدای کار، نویسنده نباید به فکر موفق شدن یا نشدن فیلمنامه‌­ای که نوشته است باشد. بهتر است نویسنده بیش­تر از نتیجه نهایی کار به فرایند نوشتن و شخصیت‌­پردازی توجه کند؛ درواقع همان غرق شدن در داستان و پیگیری آن است که سرانجام و پایان‌بندی را رقم می‌زند. این نکته از این جهت اهمیت دارد که بسیاری از افراد با اهدافی به جز خلق داستان و نوشتن، می‌نویسند و غالباً هم به نتیجه مدنظرشان نمی‌رسند.

ساختار داستان را رعایت کنید: فیلم‌های موفق، ساختار داستانی مشخصی دارند که انتظارات مخاطب را برآورده می‌کنند. ایجاد bطرح کلی منسجم که با تمام شخصیت‌ها و نقاط داستان تطابق دارد، به شما کمک می‌کند صحنه به صحنه یک داستان را به درستی کنار هم بچینید.

روان بنویسید: باید به این نکته توجه داشت که فیلمنامه نوشتن با نویسندگی رمان بسیار متفاوت است. در فیلمنامه نمی‌­توان از توصیفات ادبی استفاده کرد و قلم خود را به نمایش گذاشت؛ فیلمنامه باید تا جای ممکن ساده و روان باشد و با کوتاه­‌ترین جملات، بیشترین اطلاعات و مفاهیم را انتقال دهد. در نوشتن داستان فیلم، از تجملات اضافی دوری کنید و با جملاتی کوتاه اما جامع داستان مورد نظرتان را روایت کنید.

چطور یک فیلمنامه را نقد کنیم؟

پیش از پاسخ به این سوال که چطور فیلمنامه را نقد کنیم، بهتر است اشاره کرد که نقد درست فیلمنامه، نیاز به تخصص و مطالعه زیادی در زمینه ادبیات و سینما دارد. خواندن فیلمنامه‌های برجسته، نقدهای اصولی و فیلم دیدن، از کارهای روزمره یک منتقد سینما است. نخستین مرحله، خواندن متن، بدون نگاه نقادانه است. شاید برای یک منتقد، سخت باشد تا از دیدگاهی خنثی و بدون لنزهای نقد، فیلمنامه را بخواند؛ اما قطعاً از نیازهای اولیه نقد کردن همین است. بعد از خواندن دقیق، به بررسی مفاهیم کلیدی فیلمنامه می‌رسیم. در اینجا بهتر است به فاکتورهای اصلی داستان توجه کنید، شروع به یادداشت برداری کنید. هر بخشی از فیلمنامه را به صورت جدا بخوانید و نکاتی که درباره دیالوگ‌ها، ساختار ادبی و انسجام داستان به ذهنتان می‌رسد را بنویسید. پس از نکته‌برداری باید دوباره فیلمنامه را بخوانید. این بار به منظور نقد کردن و با دیدی قضاوت‌گرانه، به بررسی جزئیات داستان بپردازید. به هنگام خواندن فیلمنامه درنظر داشته باشید، اگر متن داستان بسیار تکراری و کلیشه‌ای است، باید حتما نکته منحصر به فرد و خاصی داشته باشد. می‌توانید از خود سوال‌هایی درباره داستان و متن بپرسید تا با جواب دادن به آن‌ها با فیلمنامه بیشتر آشنا شوید. خلاصه‌ای از افکار و نظراتتان درباره فیلمنامه، ژانر، داستان و شخصیت‌های آن را بنویسید. سپس فیلمنامه را برای بار آخر بخوانید. به فاکتورهای متفاوتی همچون انسجام داستان، دیالوگ‌ها، توضیحات صحنه، جذابیت و کشش متن، قابلیت تصویر‌سازی و... نمره دهید. نتیجه، نقد و برداشت پایانی خودتان را مرتب بنویسید و در صورت نیاز آن را ویرایش کنید.

ویژگی ­های مشترک فیلمنامه­ های خوب

با نگاه کردن به فیلمنامه­‌های فاخر جهان، در­می‌­یابیم که همه آن­ها ویژگی­‌های مشترکی دارند و از اصول مشابهی پیروی می­‌کنند. اولین ویژگی مشترک بین این فیلمنامه‌­ها، شخصیت­‌پردازی قوی در آن­ها است. در یک فیلمنامه خوب، شخصیت­‌ها، طوری نوشته­ می‌­شوند که مخاطب آن­ها را باور می‌­کند؛ تصمیم‌­گیری‌­ها، واکنش‌­ها و احساساتشان برای مخاطب قابل درک و منطقی به نظر می‌رسند. علاوه بر آن، پرداختن کافی و حرفه‌­ای به شخصیت اصلی، از لازمه‌­های یک فیلمنامه با کیفیت است. یکی دیگر از اشتراکات بین این فیلمنامه‌­ها، دیالوگ­‌هایشان است؛ دیالوگ­‌ها نباید تصنعی یا یکنواخت باشند. گفت‌گوها باید منطقی و واقعی باشند و معمولاً، اگر زیاده­‌گویی از ویژگی­‌های یک شخصیت داستان نباشد، مختصر و مفید باشند و با کمترین تعداد کلمات ممکن، منظور خود را برسانند. ویژگی مهم دیگری که در بهترین فیلمنامه‌­ها می‌­توان آن را دید، "نشان دادن به جای گفتن" است؛ یعنی شما نباید منظور و مفهومی که در ذهن دارید را مستقیماً به مخاطب بگویید. بلکه باید با استفاده از اجزای در دسترس نظیر پی­رنگ، شخصیت‌­ها و توضیحات صحنه، آن­ها را نشان دهید. به عنوان مثال به جای آن­که در دیالوگی بگویید ((او بسیار عصبانی است.))، این عصبانیت را با شکاندن اجسام و فریاد کشیدن شخصیت نشان دهید. دیالوگ نباید شرایط و موقعیت را توصیف کند.

خصوصیت دیگری که در فیلمنامه­‌های ماندگار به چشم می‌­خورد، درگیرکننده و جذاب بودن داستان است. ویژگی­‌هایی که در قبل ذکر شد به علاوه روایت منسجم، کشمکش‌­های به­‌جا، سرعت مناسب و پایان­‌بندی درست باعث می­‌شود تا یک فیلمنامه جذاب باشد. در آخر، پیروی از اصول و رعایت این نکات به علاوه خلاقیت باعث می‌­شود تا یک فیلمنامه از خوب به عالی تبدیل شود و یک داستان خوب در قالبی مناسب به مخاطب سینما ارائه شود. برای شناخت مخاطب، فیلمنامه­ نویس باید کمی از موسیقی، روان­­شناسی و جامعه‌­شناسی نیز بداند؛ اما این نکته را هم در نظر داشته باشد که نباید تعالی و هنر را فدای سلیقه عموم مردم کرد.

سخن پایانی

تا اینجا تنها به صورت مختصری با هنر فیلمنامه­ نویسی، نحوه نقد فیلم، ژانرهای مختلف آن و چند ترفند برای نوشتن آشنا شدیم. همان‌­طور که می­‌دانید، شاخه‌­های مختلف هنری بیش از هر چیز نیازمند مطالعه و تحقیق تخصصی هستند. برای خواندن مطالب بیشتر درباره فیلمنامه نویسی و شاخه­‌های دیگر سینما و تئاتر می‌­توانید به مقالات مجله فرواک هم سر بزنید.

Copyright © ۲۰۱۸ – 2024