انواع فیلمنامه یا سناریو

فیلمنامه، نوشته‌ای برای یک فیلم، نمایش تلویزیونی یا دیگر رسانه‌های تصویری است که باتوجه‌به انواع فیلمنامه، شامل انواع مختلفی از دیالوگ‌ها، ارتباطات، عبارات و دستورالعمل‌های لازم در صحنه است.

ساختار فیلمنامه به‌عنوان طرح اولیه برای یک فیلم عمل می‌کند و  ساختار داستانی فیلم، مدل شخصیت‌های داخل فیلم و توالی وقایع یا سکانس‌هایی را که بر روی پرده می‌گذرد، ترسیم می‌کند که در واقع  برای انتقال داستان به‌صورت واضح و شیوا به همه کسانی که در تولید فیلم نقش دارند، نوشته می‌شود.

اما هدف ما از این مقاله معرفی انواع فیلمنامه است که در زیر به معرفی آن‌ها می‌پردازیم و یک مثال از فیلمنامه کوتاه برای شما شرح می‌دهیم.

فیلمنامه کوتاه

فیلمنامه کوتاه که با عنوان فیلمنامه فیلم کوتاه نیز شناخته می‌شود، اولین نوع از انواع فیلمنامه است که یک نوشته است که ماجرای داستانی، شخصیت‌ها، دیالوگ‌ها و دیگر عناصر ضروری یک فیلم کوتاه را مشخص می‌کند. مدت‌زمان فیلم‌های کوتاه معمولاً در مقایسه با فیلم‌های بلند بسیار کوتاه‌تر است و معمولاً از چند دقیقه تا حدود 30 دقیقه متغیر است. هر فیلم نامه کوتاه شامل قسمت های عنوان، خلاصه، توضیحات صحنه، شخصیت ها، دیالوگ و توضیحات اکشن می باشد که در زیر به توضیح هر یک از آن ها می پردازیم.

 1.عنوان: مشابه فیلمنامه های بلند، یک فیلمنامه کوتاه با صفحه عنوان شروع می شود که شامل عنوان فیلم، نام نویسنده و اطلاعات نویسنده است.

2. خلاصه : خلاصه ای کوتاه یک یا دو جمله ای از ماجرای داستانی فیلم که هدف آن مشخص کردن محتوای اصلی فیلم و برانگیختن علاقه خواننده است.

3. توضیحات صحنه: هر صحنه در فیلمنامه کوتاه با جزئیات واضح از جمله مکان، زمان ، توصیف صحنه، لحن بصری و جوی فیلم شرح داده شده است.

4. شخصیت ها:  فیلمنامه های کوتاه به معرفی شخصیت های اصلی فیلم می پردازند و توصیفاتی از شخصیت، انگیزه ها و روابط آنها با دیگر شخصیت ها ارائه می دهند.

5. دیالوگ: دیالوگ در یک فیلمنامه کوتاه از تعاملات گفتاری بین شخصیت ها تشکیل شده است. هر خط دیالوگ باید نشان دهنده مقصود نویسنده باشد، یعنی یا برای پیشبرد داستان نوشته شده باشد یا برای نشان دادن ویژگی های یک شخصیت داخل فیلمنامه یا انتقال اطلاعات مهم در خصوص فیلم.

6. توضیحات اکشن: توضیحات اکشن جزئیات بیشتری در مورد حرکات، عبارات و واکنش های شخصیت ها در هر صحنه ارائه می دهد.

یک مثال از یک فیلمنامه کوتاه "The Lunch Date" است. این فیلم کوتاه در سال 1990 توسط آدام دیفیدسن کارگردانی شده و جایزه اسکار بهترین فیلم کوتاه را به دست آورده است.

 فیلمنامه بلند

دومین نوع از انواع فیلمنامه، فیلم‌نامه‌های بلند برای فیلم‌های بلند نوشته می‌شوند که معمولاً زمان این فیلم‌ها بیش از ۹۰ دقیقه طول می‌کشند. این فیلم‌نامه‌ها از ساختار سنتی سه پرده پیروی می‌کنند که  این ساختار را ارسطو بیش از 2300 سال پیش بیان کرد و هنوز هم به‌اندازه دو قرن پیش اعتبار دارد و در واقع به این صورت است که ساختار سنتی روایت، عبارت است از داستانی که در سه پرده نقل می‌شود؛ آغاز، میان و پایان. این ساختار را از نظر سید فیلد، نظریه‌پرداز معروف امریکایی نیز می‌توانیم بیان کنیم که اعتقاد دارد هر فیلمنامه باید به سه بخش شروع، میان و انتها تقسیم شود که در بخش ابتدایی باید به این که شخصیت اصلی کیست و در ادامه داستان به چه چیزی می‌خواهد برسد، پرداخته شود. در بخش میانی، شخصیت اصلی برای آن چه که می‌خواهد، دارد تقلا می‌کند که ممکن است دراین‌بین شکست بخورد و به درک نیازهای حقیقی‌اش برسد و در بخش پایانی فارغ از اینکه شخص به آنچه که در قسمت شروع می‌خواسته، رسیده باشد یا نه؛ متوجه می‌شود که واقعاً به چه چیزی نیاز داشته و باید به چه توجه کند. از نظر بخش‌بندی این نوع فیلمنامه می‌توان گفت مشابه فیلمنامه کوتاه است که در بالاتر بیان شده است.

 فیلمنامه سریالی

فیلمنامه‌های سریال‌های تلویزیونی که به «فیلم‌نامه‌های سریالی» نیز معروف هستند از جالب‌ترین انواع فیلمنامه هستند که برای محتوای اپیزودیک مانند برنامه‌های تلویزیونی یا سریال‌های تحت وب نوشته می‌شوند. هر قسمت معمولاً ماجرای داستانی خود را دنبال می‌کند و درعین‌حال به خط نهایی داستانی بزرگ‌تر مجموعه سریال کمک می‌کند. این فیلم‌نامه‌ها نیازمند درنظرگرفتن نکات کلیدی برای توسعه شخصیت، داستان‌های مداوم و حفظ تعامل مخاطب در چندین قسمت هستند چرا که در فیلم‌نامه‌های سریالی برخلاف فیلم‌های بلند یا فیلم‌های کوتاه، قسمت‌های متعددی تشکیل‌دهنده یک سریال هستند که به توضیح یک ماجرای کلی داستانی کمک می‌کنند.

در مرور جنبه‌های کلیدی یک فیلمنامه سریالی، علاوه بر موارد گفته شده در فیلم‌نامه کوتاه می‌توان به دو مورد دیگر نیز اشاره کرد:

1.قسمت های مختلف سریال: هر قسمت از یک مجموعه تلویزیونی معمولاً فیلمنامه خاص خود را دارد. بخش تفکیک اپیزود در فیلمنامه، رویدادهای اصلی داخل سریال و درگیری ها و ویژگی های اشخاص آن قسمت خاص را مشخص می کند.

2. انتقال بین صحنه ها: انتقال بین صحنه ها و وقفه های تبلیغاتی در فیلمنامه سریال های تلویزیونی با استفاده از عناصر قالب بندی مانندCUT TO، FADE OUT یا ACT BREAK نشان داده شده است. این انتقال ها به حفظ سرعت و جریان در هر اپیزود کمک می کند.

 فیلمنامه اقتباسی

فیلمنامه‌های اقتباسی، چهارمین نوع از انواع فیلمنامه هستند که بر اساس منابع از قبل موجود مانند رمان‌ها، نمایشنامه‌ها، داستان‌های کوتاه یا رویدادهای واقعی هستند. فیلمنامه‌نویسان این آثار را در قالب فیلمنامه تطبیق می‌دهند و درعین‌حال اقدامات لازم را برای به تصویر درآوردن آن اثر و ساخت شیوه داستانی فیلم یا تلویزیون انجام می‌دهند.

از فیلم‌نامه‌های اقتباسی معروف می‌توان به فیلم ارباب حلقه‌ها از پیتر جکسون و پدرخوانده از فرانسیس فورد کاپولا اشاره کرد که فیلم ارباب حلقه‌ها اقتباس شده از کتاب اول سه‌گانه فانتزی حماسی تالکین و پدرخوانده برگرفته از رمان ماریو پوزو است.

فیلمنامه مستند

فیلمنامه‌های مستند طرح‌های مفصلی هستند که شامل طرح داستانی، شخصیت‌ و دیگر عناصر هستند که آخرین نوع از انواع فیلمنامه است. فیلمنامه‌های مستند طرحی را برای فیلم‌های غیرداستانی یا برنامه‌های تلویزیونی ارائه می‌دهند و ساختار، محتوا و پیام مورد نظر مستند را مشخص می‌کنند. در حالی که ساخت فیلم مستند اغلب با انگیزه های درونی شخص و ثبت وقایع زندگی واقعی همراه است، داشتن یک فیلمنامه یا یک طرح ساختاریافته برای سازماندهی مطالب و انتقال مؤثر پیام مورد نظر به مخاطب ضروری است.

از جنبه‌های کلیدی فیلمنامه مستند می‌توان به تحقیق و برنامه‌ریزی برای جمع‌آوری اطلاعات، شناسایی منابع کلیدی یا مصاحبه با سوژه‌ها اشاره کرد.

از دیگر موارد مهم می‌توان به سؤالات مصاحبه که برای ساخت مستندهایی که شامل مصاحبه با افراد می‌شوند، صداگذاری برای ارائه زمینه، تفسیر یا دادن اطلاعات اضافی در طول فیلم و در نهایت به تدوین و مراحل پس از تولید نیز اشاره کرد.

از موارد  فیلم مستند می‌توان به "An Inconvenient Truth"  یا حقیقتی ناراحت‌کننده اثر دیوید گور ول، جایزه برندة اسکار نام برد. این فیلم مستند به موضوع تغییرات اقلیمی و اثرات آن بر محیط‌زیست و زندگی انسان‌ها می‌پردازد.



سخن آخر

در این مقاله ما به توضیح این که فیلمنامه چیست و چگونه ساختاری دارد اشاره کرده‌ایم. علاوه‌برآن به تفکیک انواع فیلمنامه‌های کوتاه، بلند، سریالی، اقتباسی و مستند نیز پرداخته‌ایم و مثال‌هایی از هر یک ارائه داده‌ایم. در ادامه برای آشنایی بیشتر با انواع فیلمنامه با ساختارهای متفاوت می‌توانید به دیگر مقالات در مجله فرواک مراجعه کنید.

نویسنده: فاطمه عزیزی