جلوه‌های ویژه بصری، ترفندها، اعمال و حرکاتی هستند که موجب به نمایش گذاشتن افکار و تصورات ذهنی کارگردان بر روی صحنه به صورت واقعی می شوند. در واقع در ایجاد جلوه های بصری، ملزم به استفاده از فناوری‌های دیجیتال و یا خلق تصاویر و صحنه هایی هستیم که در دنیای واقعی به سختی قابل باسازی هستند. ایجاد این جلوه‌ها نقش بسیار مهمی در توسعه داستان¬ها و خلق جهانی شگفت انگیز در ذهن مخاطب دارد. همانطور که وقتی صحبت از هری پاتر می شود، پرواز روی چوب دستی در خاطر تمامی مخاطبان نقش گرفته است.
در واقع جلوه های ویژه بصری، نسخه تکمیلی جلوه‌های میدانی است چراکه جلوه‌های ویژه بصری بسیار گرانتر هستند و زمان بیشتری را به خود اختصاص می‌دهند. به‌طور کلی در جلوه‌های ویژه بصری، جزئیات پس‌از پایان فیلم‌برداری به پروژه اضافه می‌شوند که معمولا سکانس‌ها جلوی یک پرده سبزرنگ (به‌اطلاح پرده کروماکی) ضبط می‌شوند و درپایان با استفاده از برنامه‌ها و رایانه‌هایی با پردازنده‌های بسیار قوی، جلوه‌ها اضافه می‌شوند. ایجاد جلوه‌های ویژه بصری به چندین قسمت تقسیم می شود که در زیر به تفصیل به هر یک از آن ها می پردازیم.
جلوه های ویژه بصری در ابتدا توسط اسکار رجلندر در سال 1875 میلادی به وجود آمد. او با ترکیب کردن چندین قسمت متنوع از سری عکس‌های نگاتیوی توانست یک تغییر اساسی در حوزه جلوه‌های ویژه بصری ایجاد کند. در آن زمان به علت عدم وجود رایانه و دستگاههای دیجیتال، همین کار ظاهرا ساده نیز تحولی عظیم به شمار می‌رفت.
جلوه‌های ویژه دیجیتال در سینما
جلوه های ویژه بصری در ابتدا توسط اسکار رجلندر در سال 1875 میلادی به وجود آمد. او با ترکیب کردن چندین قسمت متنوع از سری عکس های نگاتیوی توانست یک تغییر اساسی در حوزه جلوه‌های ویژه بصری ایجاد کند. در آن زمان به علت عدم وجود رایانه و دستگاههای دیجیتال، همین کار ظاهرا ساده نیز تحولی عظیم به شمار می رفت.
کار با نرم افزارها یکی از اعجاب انگیز ترین کارها در خصوص ایجاد جلوه‌های ویژه بصری است. به طوری که پیش از این پیاده کردن آنچه در ذهن کارگردانان و فیلمسازان بود، تنها به صورت یک خیال غیرقابل دسترس شمره می‌شد اما با حضور نرم افزارها و امکانات مورد نیاز، یک به یک این خیالات به واقعیت پیوستند و صدها قدم در عرصه خلق جلوه‌های ویژه بصری به جلو افتادیم. جلوه‌های ویژه دیجیتال در سینما به مدل‌سازی، ترکیب‌بندی تصاویر و ویدئو‌ها، شبیه سازی، تکنیک پرده سبز و موشن کپچر تقسیم می‌شوند که به توضیح هریک از آن‌ها می‌پردازیم.
مدل‌سازی سه‌بعدی در جلوه‌های ویژه بصری
مدل‌سازی سه‌بعدی، یکی از تکنیک‌های اساسی در جلوه‌های ویژه بصری است که در آن اشیاء، شخصیت‌ها، محیط‌ها و موجودات مختلف در فضای مجازی به‌صورت سه‌بعدی طراحی و خلق می‌شوند. این فرآیند با استفاده از نرم‌افزارهای مخصوص مانند Maya، Blender یا 3ds Max انجام می‌شود و به فیلمسازان و طراحان امکان می‌دهد تا اشیاء و شخصیت‌هایی با جزئیات دقیق و قابلیت‌های حرکت‌پذیر بسازند. مدل‌های سه‌بعدی ابتدا به شکل یک اسکلت اولیه ساخته می‌شوند و سپس با افزودن جزئیات، مانند بافت، نورپردازی و سایه، به شکل واقعی‌تر و پیچیده‌تر در می‌آیند. این تکنیک به‌ویژه در فیلم‌های علمی-تخیلی و فانتزی کاربرد گسترده‌ای دارد، جایی که خلق محیط‌ها و موجودات غیرواقعی یا صحنه‌هایی که ساخت آن‌ها در دنیای واقعی ممکن نیست، مورد نیاز است. علاوه بر این، مدل‌سازی سه‌بعدی برای شبیه‌سازی دقیق حرکت‌ها، برخوردها و تعاملات پیچیده با محیط نیز استفاده می‌شود.
ترکیب‌بندی در ایجاد جلوه‌های ویژه بصری
ترکیب‌بندی، یکی از تکنیک‌های مهم در جلوه‌های ویژه بصری است که طی آن تصاویر یا ویدیوهای مختلف به‌صورت لایه‌های مجزا ادغام می‌شوند تا یک صحنه نهایی کامل و یکپارچه ساخته شود. این روش به فیلمسازان امکان می‌دهد تا عناصر مختلفی مانند بازیگران، محیط‌های دیجیتال، اشیاء سه‌بعدی، و جلوه‌های ویژه مانند آتش، دود یا نورپردازی را به‌صورت هماهنگ در یک قاب قرار دهند. برای مثال، در صحنه‌ای که یک بازیگر در برابر پرده سبز فیلم‌برداری شده است، با استفاده از ترکیب‌بندی می‌توان پس‌زمینه‌ای کاملاً دیجیتالی، مانند منظره‌ای فضایی یا شهر خیالی، را به‌جای پرده سبز قرار داد.
در این فرآیند، تصاویر ابتدا جداگانه تهیه می‌شوند و سپس در نرم‌افزارهایی مانند Nuke یا Adobe After Effects به هم متصل می‌شوند. یکی از کلیدی‌ترین مراحل در ترکیب‌بندی، حذف دقیق پس‌زمینه‌های ناخواسته و تنظیم رنگ، نور، و سایه‌ها است تا تمام اجزاء به‌طور طبیعی و واقعی در کنار هم دیده شوند. ترکیب‌بندی برای ایجاد صحنه‌های پیچیده‌ای که امکان فیلم‌برداری مستقیم از آن‌ها وجود ندارد، مانند برخورد اشیاء در فضا، انفجارهای عظیم، یا تعاملات بین شخصیت‌های واقعی و دیجیتالی، ضروری است.
شبیه‌سازی در ساخت جلوه‌های ویژه بصری
شبیه‌سازی یکی از پیشرفته‌ترین تکنیک‌های جلوه‌های ویژه بصری است که با استفاده از الگوریتم‌ها و محاسبات پیچیده، پدیده‌های طبیعی یا فرآیندهای فیزیکی مانند حرکت مایعات، آتش، دود، طوفان، تخریب ساختمان‌ها، و حتی حرکات اجسام را به‌صورت دیجیتال بازسازی می‌کند. هدف از شبیه‌سازی ایجاد جلوه‌های بصری واقع‌گرایانه است که به‌طور طبیعی در دنیای واقعی اتفاق می‌افتند اما بازسازی آن‌ها به‌صورت عملی خطرناک، دشوار یا غیرممکن است.
نرم‌افزارهای مخصوص شبیه‌سازی مانند Houdini و RealFlow به فیلمسازان و طراحان جلوه‌های ویژه اجازه می‌دهند تا تعامل پیچیده بین اجسام و عناصر طبیعی را با دقت بالا شبیه‌سازی کنند. این روش به دلیل توانایی در بازآفرینی دقیق جزئیات و حرکت‌های واقعی، به‌ویژه در صحنه‌های اکشن، فانتزی و علمی-تخیلی بسیار محبوب است.
کروماتی یا پرده سبز برای جلوه‌های ویژه بصری
کروماتی یا پرده سبز، یکی از تکنیک‌های پراستفاده در جلوه‌های ویژه بصری است که به حذف پس‌زمینه‌ی خاص و جایگزینی آن با محیط‌های مجازی یا تصاویر دیگر می‌پردازد. در این تکنیک، بازیگران یا اشیاء در مقابل یک پرده سبز یا آبی فیلم‌برداری می‌شوند و در مرحله پس‌تولید، نرم‌افزارهای مخصوصی مانند Adobe After Effects یا Nuke، رنگ پرده را حذف کرده و پس‌زمینه‌ای متفاوت جایگزین آن می‌کنند.
رنگ سبز به این دلیل انتخاب می‌شود که به‌ندرت در رنگ پوست انسان‌ها وجود دارد و حذف آن راحت‌تر است، اما بسته به نیاز صحنه، از پرده آبی نیز استفاده می‌شود. پرده سبز به فیلمسازان امکان می‌دهد صحنه‌هایی خلق کنند که فیلم‌برداری آن‌ها در دنیای واقعی دشوار یا غیرممکن است، مانند صحنه‌های فضایی، نبردهای عظیم یا محیط‌های خیالی. با استفاده از کروماتی، فیلمسازان می‌توانند بازیگران را به راحتی در محیط‌های مجازی یا دیجیتال قرار دهند و صحنه‌های بصری جذاب و چشمگیری خلق کنند.
موشن کپچر در ساخت جلوه‌های ویژه بصری
موشن کپچر یا ضبط حرکت، یک تکنیک پیشرفته در جلوه‌های ویژه بصری است که حرکات واقعی بازیگران را ضبط کرده و آن‌ها را به شخصیت‌های دیجیتال منتقل می‌کند. این فرآیند با استفاده از حسگرها و دوربین‌های مخصوص انجام می‌شود که حرکات بدن، چهره، و حتی انگشتان بازیگر را به‌صورت دقیق ثبت می‌کنند. سپس این داده‌ها به نرم‌افزارهای سه‌بعدی مانند Autodesk Maya یا MotionBuilder انتقال یافته و به شخصیت‌های انیمیشنی یا دیجیتال اعمال می‌شود.
موشن کپچر به‌ویژه برای خلق شخصیت‌های غیرواقعی یا موجودات پیچیده استفاده می‌شود. یکی از معروف‌ترین نمونه‌ها، شخصیت گالوم در سه‌گانه ارباب حلقه‌ها است که با استفاده از تکنیک موشن کپچر و بازیگری اندی سرکیس ساخته شد. یکی از مزایای مهم موشن کپچر، واقع‌گرایی حرکات شخصیت‌های دیجیتال است. برخلاف انیمیشن‌های دستی که ممکن است حرکات غیرطبیعی به نظر برسند، موشن کپچر می‌تواند حرکات طبیعی بدن انسان را با دقت بالا شبیه‌سازی کند. همچنین، موشن کپچر به‌طور فزاینده‌ای در صنعت بازی‌های ویدئویی و واقعیت مجازی نیز استفاده می‌شود تا تجربه‌های تعاملی و غنی‌تری برای کاربران ایجاد کند.
سخن فرواک
جلوه‌های بصری یا VFX ، مجموعه کارهایی است که در مرحله‌ی پس‌تولید توسط کامپیوتر بر روی فیلم قرار می‌گیرد. فیلمسازان برای ساخت صحنه های متناسب با فیلم‌های اکشن، تاریخی و... می توانند از این جلوه‌ها استفاده کنند.
