نورپردازی

نورپردازی در سینما، به ایجاد ظاهر و حس بصری یک فیلم کمک می‌کند. همچنین می‌تواند تأثیر بسیار زیادی بر ظاهر بازیگران، صحنه و حتی داستان آن داشته باشد. طراحی نور توسط مدیر فیلمبرداری و زیر نظر کارگردان انجام می‌شود و مجری نور آن را اجرا می‌کند. نورپردازی در سینما چیزی فراتر از تاباندن نور به اشیاء و اجسام داخل صحنه است؛ استفاده از آن باعث می‌شود که بافت‌ها، جلوه‌ بیشتری در تصویر داشته باشند. این حرفه، از همان ابتدای ظهور سینما، نقش مهمی داشته است. در اوایل تاریخ سینما، به دلیل اینکه فیلمبرداری معمولاً در فضای باز انجام می‌شد، نورپردازی به‌طور دستی صورت می‌گرفت. این روش، با چالش غیرقابل پیش‌بینی بودن نور خورشید همراه بود‌ و سایه‌های غیرمنتظره در فیلم ایجاد می‌کرد.

با پیشرفت سینما، فیلمبرداری، به مرور در فضای بسته، مانند استودیو‌ها، خانه‌ها و... انجام شد؛ به همین علت نورپردازی‌های مصنوعی، به‌ وسیله ‌تجهیزاتی مانند چراغ‌های هالوژن و فلورسنت به وجود آمدند.

همچنین فیلمسازان به تدریج از نورپردازی برای ایجاد افکت‌های نوری مثل سایه‌روشن، جلوه‌های ماوراءالطبیعی و... برای حال و هوای فیلم‌ها استفاده کردند.

نورپردازی در سینما نقشی حیاتی ایفا می‌کند و می‌تواند تأثیر زیادی بر ظاهر، فضا و داستان فیلم داشته باشد.

اصول و مبانی نورپردازی سینما

نورپردازی سینما، بخش مهمی از فرآیند ساخت فیلم به شمار می‌رود. کلید نورپردازی موفق، این است که برای نورپردازی صحنه از قبل برنامه‌‌ریزی شود و در آن، فضا و روایت صحنه مورد توجه قرار گیرد. با استفاده از تکنیک‌های نورپردازی اولیه و پیشرفته، فیلمبرداران می‌توانند صحنه‌های بصری خیره کننده و تأثیرگذاری بسازند که برای موفقیت فیلم ضروری است.

نورپرداز (مجری نور)، با عوامل صحنه و فیلمبرداری در تعامل است؛ برای مثال زمانی که فضای کافی برای جا دادن تجهیزات نورپردازی در صحنه وجود ندارد، با طراح صحنه برای حل این مشکل مشورت می‌کند. این نکته نیز قابل توجه است که داشتن فیلمبرداری ماهر در صحنه، برای اطمینان از اینکه نورپردازی به درستی انجام شود، بسیار مهم است.

تأثیر نور بر اجسام

نور می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر درک مخاطب از اشیاء داشته باشد. در اینجا به برخی از تأثیرات نور بر اجسام در مبحث نورپردازی می‌پردازیم:

رنگ: نور، تأثیر مستقیمی بر رنگ یک جسم دارد. رنگ‌های مختلف، طول موج‌های گوناگونی از نور را منعکس می‌کنند که باعث ایجاد رنگ‌ها می‌شود.

سایه: نور باعث ایجاد سایه بر اجسام می‌شود. هر چه جسم تیره‌تر باشد، سایه عمیق‌تر است؛ جهت منبع نور محل سایه را تعیین می‌کند.

بافت: نور می‌تواند بافت یک شئ را آشکار و سایه‌ها و هایلایت‌ها را در یک الگوی خاص ایجاد کند که بافت سطح اجسام را نشان دهد.

شکل: نور، این توهم را در ذهن ایجاد می‌کند که اشکال دارای عمق هستند و بسته به جهت نور، عمق آن‌ها کم‌تر یا بیشتر به نظر برسد.

دمای رنگ: نور گرم باعث می‌شود اجسام، زرد یا نارنجی به نظر برسند، در حالی که نور سرد، آن‌ها را بیشتر آبی یا بنفش نشان می‌دهد. دمای رنگ، بر ظاهر و احساس کلی یک صحنه تأثیر می‌گذارد.

حالت: نور کم و پراکنده، فضای صمیمی و غم‌انگیزتری ایجاد می‌کند، در حالی که نور مستقیم و روشن‌تر، جو و حالت پرانرژی‌تری به وجود می‌آورد‌.

کارکردهای اصلی نورپردازی در سینما

با توجه به توضیحات تأثیر نور بر اجسام، نورپردازی کارکردهای متفاوتی دارد. از جمله این کاربردها می‌توان به جلب توجه که بیشتر بر متمرکز کردن نواحی خاص و برجسته کردن جنبه‌های ویژه می‌پردازد، اشاره کرد. آشکار کردن اشکال که به منظور ایجاد توهم برای به‌وجود آوردن احجام است. کاهش تضاد، برای مواقعی است که مثلاً قصد داریم نواحی تاریک صحنه را روشن کنیم تا وضوح جزئیات را بهبود بخشیم. کارکرد هویت‌بخشی شامل نمایش حالت‌ها، جو و زمان است. همچنین نورپردازی در تقویت روایت داستان مؤثر است. به عنوان مثال، برای نمایش زمان روز یا شب، نشان دادن تغییر در حس شخصیت‌ها و... استفاده می‌شود.

عناصر کلیدی در نورپردازی سینما:

نورپردازی فیلم به کیفیت، جهت، رنگ نور و محل منبع اشاره دارد؛ تمامی این عناصر با هم کار می‌کنند تا توجه مخاطب را به سمت و سویی که فیلم می‌خواهد هدایت کنند. کیفیت، به شدت نور مانند نور سخت یا نرم اشاره دارد. جهت نور نیز به مسیری اطلاق می‌شود که سرچشمه نور باشد. رنگ نور، به معنای سردی یا گرمی نور است. محل منبع، به جایی که نور در رابطه با سوژه قرار می‌گیرد اشاره دارد.

مراحل نورپردازی در سینما:

1. ‎پیش تولید: اولین مرحله نورپردازی در سینما است. در مرحله پیش تولید، فیلمبردار و نورپرداز با کارگردان برای نورپردازی هر صحنه برنامه‌ریزی و همکاری می‌کنند. آن‌ها فیلمنامه را با دقت مطالعه کرده و در مورد ظاهر و احساسی که قصد دارند به آن دست یابند صحبت می‌کنند. همچنین مکان و زمان هر نما، طراحی پلان نور، انتخاب زوایای دوربین و نوع نور را مورد بررسی قرار می‌دهند.
2. تولید: در مرحله تولید، فیلمبردار و گروهش سر هر صحنه حضور دارند. برای اجرای طرح نورپردازی و تنظیم نور صحنه‌ها، با کارگردان و مجری نور همکاری می‌کنند. آن‌ها از منابع مختلف نور، مانند نورهای مصنوعی، بازتابنده‌ها و پخش‌کننده‌ها، تعیین محل قرارگیری چراغ‌ها، تنظیم نور بر اساس زوایای دوربین برای دستیابی به ظاهر و احساس مورد نظر استفاده می‌کنند.
3. پس از تولید: پس از اتمام ساخت، در مرحله پس تولید، فیلمبردار، اصلاح جلوه‌های نوری را در اتاق تدوین بر عهده خواهد داشت. از برنامه‌هایی مانند "داوینچی ریزالو" برای تنظیم نور و ایجاد هرگونه تغییر برای برآورده کردن خواسته کارگردان استفاده خواهد شد.

به طور خلاصه، نورپردازی در سینما فرآیندی پیچیده است که شامل چندین مرحله از پیش تولید تا پس تولید می‌شود. این مراحل در ایجاد ظاهر و احساس نهایی یک فیلم بسیار مهم هستند و یک فیلمبردار خوب می‌تواند هویت بصری یک فیلم را بسازد یا آن را بشکند.

تجهیزات و ابزار نورپردازی در سینما

یک مجری نور حرفه‌ای، به نحوه عملکرد و کاربرد تجهیزاتی که در نورپردازی با آن سر و کار دارد، مسلط است. ابزار نور به چند دسته کلی اجسام پرتوافکن، دستگاه‌های نورافکن، چراغ‌های دستی، بازتابه‌ها و پایه‌های چراغ تقسیم می‌شوند. در ادامه به معرفی تجهیزاتی که در این دسته‌بندی وجود دارند می‌پردازیم.

برای کسب اطلاعات تخصصی‌تر در رابطه با نحوه عملکرد آن‌ها، می‌توانید به مقالات ما در مجله فرواک، مراجعه کنید.

• اجسام پرتوافکن: لامپ‌های تنگستن، پرسو شونده، لامپ‌های دارای بازتابه داخلی، پرتو بسته، تنگستن هالوژن، دو فیلامانی، لامپ‌های قوس زغالی و تخلیه گاز در این تقسیم‌بندی قرار می‌گیرند.
• دستگاه‌های نورافکن: لامپ دارای حباب ساده، چراغ دارای نور پراکنده، لوازم نور نرم جلو باز، لامپ‌های مهتابی، چراغ‌های لکه‌ای، لکه‌ای فرنل و لکه‌ای برای مقاصد خاص نیز، در این دسته قرار دارند.
• چراغ‌های دستی: این ابزار در دست فیلمبردار حمل می‌شوند که بیشتر برای فیلم‌های مستند استفاده می‌شوند.
• بازتابه‌ها: این دسته شامل تجهیزاتی مانند، صفحات آیینه پلاستیکی، پلاستیک نقره اندود، تخته‌های دارای روکش زرورق و پرده‌های تا‌شونده نقره اندود‌ می‌شود. از آن‌ها در صحنه‌های آفتابی، برای کاهش تضادها و ایجاد نورهای اصلی، استفاده می‌شود.
• پایه‌های چراغ: برای حفظ استقامت و ایمنی، تنظیم زاویه و جهت تابش و پوشش چراغ‌ها، از پایه استفاده می‌شود. برای تحقق این اهداف، سیستم‌های آویختن چراغ، پایه‌های چراغ، پایه‌های نورپردازی و... به کار می‌روند.

تکنیک های نورپردازی در سینما

با توجه به تفاوت میزان دانش و تجربه نورپردازان (مجریان نور)، هرکدام از آن‌ها هنگام فیلمبرداری، با توجه به شرایط صحنه، تکنیک‌ها و ترفندهایی به منظور کنترل و تنظیم کیفیت نور، استفاده می‌کنند. این تکنیک‌ها در نورپردازی سینما، برای ایجاد احساسات، حالات و جلوه‌های بصری خاص و همچنین برای تأثیر بیشتر در نگاه مخاطب، به کار می‌روند.

به عنوان مثال، می‌توان با استفاده از یک منبع مستقیم نور، مانند لامپ نقطه‌ای، بازتابنده‌ها یا پخش‌کننده‌ها، برای انتقال احساسات و دادن ظاهری هیجان‌انگیز، سایه‌های قوی ایجاد کرد. همچنین، با استفاده از منابع پراکنده نور و پخش نور، می‌توان سوژه را از پس‌زمینه جدا کرد.

دو تکنیکی که نام برده شد، تنها بخشی از تکنیک‌های پر کاربرد در زمینه نورپردازی هستند که امروز به صورت گسترده استفاده می‌شوند. البته باید به این نکته توجه داشت که نورپردازی، به گونه‌ای باشد که کاراکتر و سوژه‌های اصلی به درستی مشخص شوند.

اهمیت رنگ در نورپردازی

رنگ می‌تواند نقش اساسی در نورپردازی سینما ایفا کند. با استفاده از رنگ در نورپردازی، می‌توان حالات، فضا یا احساس خاصی را ایجاد کرد. در اینجا به چند مورد از تأثیر نور بر رنگ می‌پردازیم:

رنگ‌های گرم در مقابل رنگ‌های سرد: از انتخاب رنگ‌ها می‌توان برای انعکاس زمان استفاده کرد. رنگ‌های گرم برای ایجاد صحنه‌های روز و رنگ‌های سرد برای صحنه‌های شب، به کار برده می‌شوند. رنگ‌های گرم مانند قرمز، نارنجی و زرد فضایی گرم و جذاب ایجاد می‌کنند، در حالی که رنگ‌های سرد مانند بنفش، آبی و سبز فضایی خنک و آرامش‌بخش به وجود می‌آورند.

تضاد رنگ: از تضاد رنگ، می‌توان برای جلب توجه به عناصر خاصی در یک صحنه، مانند چهره شخصیت و اجسام، بهره برد. فیلمبرداران، با استفاده از رنگ‌های مختلف به منظور برجسته کردن کادر، می‌توانند نماهای بصری چشمگیر و جذابی را خلق کنند.

دمای رنگ: این مورد، حال و هوای کلی نورپردازی یک صحنه را تحت ‌تأثیر خود قرار می‌دهد. منابع نور گرم، مانند تَنگِستَن یا لامپ‌های رشته‌ای، بیشتر به ایجاد فضایی گرم و دلپذیر کمک می‌کنند، در حالی که منابع نور سرد، مانند چراغ‌های فلورسنت یا LED، فضای بالینی و استریل را به نگاه مخاطب می‌رسانند.

اشباع رنگ: اشباع رنگ، به شدت رنگ اشاره دارد و می‌تواند بر حالات یک صحنه تأثیر بگذارد. با دستکاری اشباع منبع نور، فیلمبرداران سطوح مختلف کنتراست را به وجود می‌آورند؛ از این کار، با هدف ایجاد انواع جلوه‌های احساسی استفاده می‌شود.

به‌طور خلاصه، رنگ می‌تواند به شدت بر ظاهر و احساس کلی یک صحنه تأثیر بگذارد و همچنین به عنوان یک ابزار قدرتمند برای نورپردازی سینمایی استفاده شود. با انتخاب دقیق و دستکاری رنگ‌های به کار رفته در نورپردازی، فیلمبرداران می‌توانند نماهای بصری خیره‌کننده و جذابی خلق کنند.

حرف آخر

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، تأثیر نور بر صحنه در سینما یکی از حیاتی‌ترین جنبه‌های سینماتوگرافی است. به‌طور خلاصه، نور نقشی تعیین‌کننده در تنظیم حال و هوای یک صحنه دارد. با کنترل دقیق و دستکاری نور، فیلمبرداران می‌توانند تصاویر منحصر به فرد و تأثیرگذاری ایجاد کنند که زیبایی‌شناسی کلی یک صحنه را تقویت و تکمیل می‌کند. اگر شما علاقمند به این حوزه هستید برای راه یافتن به آن می‌توانید از دستیاری فیلمبردای شروع کرده و کسب تجربه کنید، همچنین می‌توانید برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر در این زمینه، به دسته‌بندی نورپردازی سینما در مجله فرواک مراجعه کنید.