بازیگری سینما بخش حیاتی از هنر است که در مقالات مجله فرواک به صورت تخصصی مباحث مربوط به این رشته را بررسی می‌نماییم.
شاید بهتر باشد اینطور شروع کنیم که بازیگری در سینما، هنر به تصویر کشیدن شخصیت یک داستان بر پرده سینما است؛ بازیگر با استفاده از ابزاری مانند مجموعه احساسات و عواطف، ادای کلمات و حرکات بدن به ایفای نقش پرداخته و به شخصیتی سینمایی جان می‌بخشد. هنر بازیگری، پیش از پیدایش سینما نیز وجود داشته است و در آغاز شکل‌گیری سینما، نخستین بازیگران همان بازیگران تئاتر بودند.
بازیگری در سینما از فیلم‌های صامت شروع شد. بازیگران سینمای صامت باید احساسات و حالات شخصیت را تنها با استفاده از زبان بدن، به مخاطب منتقل می‌کردند؛ ژوزف فلوئرِ فرانسوی، از اولین بازیگران سینمای جهان بود. او در سال 1895 در فیلم کوتاه و صامت خروج کارگران از کارخانه، نخسین فیلم ساخته شده توسط برادران لومیر، نقش آفرینی کرد. در سال 1927 با ورود صدا به عرصه سینما، فیلم‌های ناطق ساخته شدند. آل جولسون، بازیگر آمریکایی در همان سال، در فیلم خواننده جاز (نخستین فیلم ناطق جهان) بازی کرد. بازیگران در سینمای ناطق، علاوه بر مهارت بالا در زبان بدن، باید به مهارت‌های دیگری همچون استفاده درست از لحن و بیان در گفتن دیالوگ‌ها نیز می‌پرداختند. برای آگاهی بیشتر و مطالعه مقالات تخصصی مرتبط لطفاً به کتگوری سینما مراجعه نمایید.
بازیگری سینما از گذشته تاکنون
نمیتوان انکار کرد که بازیگری سینمای مدرن با بازیگری در دوران طلایی هالیوود بسیار متفاوت است. البته، بازیگری در سینما هیچ‌وقت آسان نبوده، ولی در طی سی سال گذشته، این هنر به دلیل رشد توقعات کارگردان‌ها و همچنین انتظارات تماشاگران، مشکل‌تر و پیچیده‌تر هم شده است. در واقع اصلی‌ترین دلیل تغییر روش در بازیگری سینما، تماشاگران آن هستند؛ زیرا آنها خیلی زود متوجه شدند که چه چیزی حقیقی و چه چیزی تصنعی و متظاهرانه است. تماشاگر سینمای مدرن، طی سال‌های متمادی یادگرفته است که با دقت و موشکافی کوچک‌ترین رفتارهای بازیگر را زیر نظر داشته باشد.
هر فیلم مدرنی را که با فیلم‌های دهه 30 و 40 یا قبل از آن مقایسه کنید، متوجه تغییرات بازیگری از گذشته تا به امروز خواهید شد. می‌توان گفت ((امروزه بازیگری در فیلم، بیشتر بر مبنای بودن استوار است تا نمایش دادن))؛ برای مثال در فیلم‌های قدیمی‌تر فردی که نقش یک آدم مست را بازی می‌کرد، مدام تلو تلو می‌خورد و با بازی اغراق‌آمیز و نمایشی، باعث قطع ارتباطش با تماشاگر می‌شد. در صورتی که، در سینمای امروز، بازیگر نقش مست، غالباً مانند یک مست واقعی سعی می‌کند، خود را کمی هوشیار نشان دهد. البته لازم به ذکر است که این موضوع به معنی پایین بودن سطح بازیگری در گذشته نبوده و نوع بازیگری در آن زمان وابسته به شرایط فرهنگی و هنری جامعه صورت میگرفته است.
آشنایی با اصول و مبانی بازیگری سینما
بازیگری سینما به مهارت، استعداد و تجربه احتیاج دارد.
استعداد، یک عامل مهم در بازیگری است که یک بازیگر می‌تواند به صورت ذاتی از آن برخوردار باشد. البته لازم به ذکر است که استعداد، همه چیز نیست؛ یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار در بازیگری، مهارت است. تکنیک و مهارت را می‌توان با تمرین و آموزش فرا گرفته و بهبود بخشید.
مهارت‌های بازیگری در کل به دو دسته تقسیم می‌شوند : مهارت‌های فنی و مهارت‌های خلاقانه.
- مهارت‌های فنی: شامل مهارت‌های فیزیکی و بیانی است.
مهارت‌های فیزیکی : بازیگران باید بتوانند خود را با حرکات و ژست‌های شخصیت داستان تطبیق داده و هماهنگ کنند.
مهارت‌های بیانی : بازیگران باید بتوانند به طور واضح و رسا صحبت کنند و احساسات نقش را از طریق لحن، بیان و زبان بدن نشان دهند.
- مهارت‌های خلاقانه : شامل توانایی ایجاد شخصیت، ارتباط با مخاطب و ایجاد واکنش‌های احساسی است. در ادامه به بررسی تعدادی از اصول بازیگری میپردازیم.
تجزیه و تحلیل فیلمنامه توسط بازیگر سینما
تجزیه و تحلیل فیلمنامه، فرآیند بررسی و تفسیر یک فیلمنامه برای درک بهتر عناصر و ساختار آن است. این فرآیند به بازیگران کمک می‌کند تا برای بازی مقابل دوربین آماده شوند. بررسی فیلمنامه، بازیگران را یاری می‌کند تا نقش خود را به طور موثر، طبیعی و باورپذیر به تصویر بکشند و با مخاطب ارتباط برقرار کنند. این کار با خواندن دقیق فیلمنامه حاصل می‌شود که همزمان می‌توان به شناسایی شخصیت‌های داستان ( سن و شغل، انگیزه و هدف هر شخصیت)، خط زمانی داستان ( وقایع مهم و ترتیب وقوع آنها ) پی برد. تحلیل فیلمنامه به خودی خود شامل چند بخش می‌شود : تحلیل داستان، شخصیت‌ها، صحنه و دیالوگ‌ها
البته تجزیه و تحلیل فیلمنامه مبحث بسیار گسترده‌ای است. اگر علاقه‌مند کسب اطلاعات درباره آن هستید میتوانید به این دسته‌بندی در مجله فرواک مراجعه کنید.
انواع بازیگر
برای بازیگری دسته‌بندی‌های بسیاری وجود دارد. برای مثال، به صورت رایج، بازیگران را در حوزه‌های سینما، تئاتر، رادیو و تلویزیون تقسیم‌بندی می‌کنند. اما دسته‌بندی که ما در ادامه ارائه دادهایم بر اساس نوع نقش‌آفرینی بازیگران به وجود آمده است.
بازیگران آفتابپرست (chameleon actors): این نوع از بازیگران مثل یک آفتابپرست دقیقا به رنگ و شکل نقشی که بازی می‌کنند، درمی‌آیند.
بازیگران شخصیت (personality actors): این نوع از بازیگران بخشی از شخصیت واقعی خود را در اکثر نقش‌هایی که بازی می‌کنند به نمایش می‌گذارند. برای مثال اگر بازیگری در زندگی شخصی خود شوخ‌طبع باشد، در فیلم‌های طنز مطابق با همان حس شوخ‌طبیعی خود به ایفای نقش می‌پردازد.
بازیگران خلاق (creative actors): بازیگرانی که نقش‌هایی مخالف با شخصیت خود و نقش‌هایی که قبلا بازی کرده‌اند انتخاب می‌کنند.
بازیگران غیرحرفه ای- هنرور (nonprofessional actors): این دسته به بازیگرانی گفته می‌شود که بدون تجربه حرف‌های بازیگری به ایفای نقش می‌پردازند. از این بازیگران معمولا برای طبیعی و واقعی‌تر نشان دادن فضای یک فیلم استفاده می‌کنند.
ویژگی های بازیگر سینما
بازیگر سینما باید علاوه بر ویژگی‌های اصلی در بازیگری و مهارت‌های لازم برای نقش آفرینی، نیاز به خصوصیات ویژه‌تری برای ورود به عرصه سینما دارد. برای مثال، او باید نسبت به تغییرات ناگهانی، انعطاف‌پذیر باشد. ممکن است که در حین فیلمبرداری و با توجه به شرایط، فیلمنامه تغییر کند. بازیگر باید بتواند با شرایط خود را وفق داده و در زمان کوتاهی دیالوگ‌ها و توضیح صحنه‌های جدیدی را به خاطر بسپارد. از دیگر ویژگی‌هایی که یک بازیگر باید داشته باشد، آگاهی نسبت به دیگر عوامل فنی، به خصوص دوربین و فیلمبرداری است. بازیگر باید بتواند که بازی خود را با توجه به این عوامل پیش ببرد. علاوه بر آن، بازیگران بهتر است یک شناخت کلی از بطن جامعه و دنیای اطراف خود داشته باشند تا سوژه و شخصیت‌های فیلم را بهتر درک کنند. آنها همچنین به روحیه کار گروهی احتیاج دارند. چرا که ساخت یک پروژه سینمایی تماماً یک کار گروهی است و هیچ قسمتی از آن نیست که بتواند به تنهایی و توسط یک نفر پیش برود.
تعامل بازیگر سینما با عوامل پشت صحنه
همان‌طور که پیشتر اشاره شد، تولید یک اثر سینمایی نیازمند کار و زحمات یک گروه می‌باشد. این گروه شامل عوامل جلوی دوربین، بازیگران و عوامل پشت دوربین، کارگردان، فیلمبردار، صدابردار، منشی صحنه، گریمور و … هستند. هر یک از این عوامل، علاوه بر اینکه باید کار خود را به درستی انجام دهند، باید با دیگر دست‌اندرکاران نیز در تعامل و ارتباط باشند. مثلا یک بازیگر به دلیل اینکه جلوی دوربین بازی می‌کند بهتر است بتواند با دوربین و فیلمبردار ارتباط برقرار کند و بر علم فیلمبرداری، دوربین و قاب‌بندی شناخت کافی داشته باشد. همچنین برای اینکه بتواند به شناخت درستی از نقش خود برسد بهتر است آشنایی نسبی با حوزه‌های دیگر مانند: گریم و طراحی لباس داشته باشد.
می‌توانیم بگوییم بازیگر، تجلی اندیشه یک کارگردان است یعنی بازیگر باید بتواند هر آن چیزی که در ذهن کارگردان می‌گذرد را به اجرا درآورد. در نتیجه یک بازیگر توانمند باید بتواند با کارگردان تعامل صحیح داشته باشد و در یک چهارچوب تعیین شده در کنار او پیش برود. همچنین یک بازیگر برای اینکه بتواند بر صدای خود کنترل داشته باشد، باید با صدابردار در ارتباط باشد.
بازیگر برای اینکه به درک بهتر نقش خود برسد و بتواند شخصیت درون فیلمنامه را تجزیه و تحلیل کند باید با فیلمنامه نویس در ارتباط باشد و با او گفت‌وگو کند. بنابراین در نتیجه لازمه یک ارتباط‌گیری درست، تعامل تمامی عوامل با یکدیگر است.
مقایسه بازیگری سینما و تئاتر
بین بازیگری برای سینما و تئاتر تفاوت‌هایی اساسی وجود دارد که در ادامه به تعدادی از آنها میپردازیم.
صدا: صدابرداری و موقعیت میکروفون در سینما بسیار متفاوت از تئاتر است. در تئاتر، تنها برای اجرا در سالن‌های بزرگ از میکروفون استفاده می‌شود. در این اجراها معمولا هر بازیگر، میکروفون مخصوص به خود را دارد. درصورتی که در بعضی سالن‌ها از میکروفن استفاده نمی‌شود. در این حالت صدای بازیگر باید بلند و رسا باشد و به همه تماشاگران برسد. در مقابل در سینما، تجهیزات بسیار مختلفی برای صدابرداری به کار می‌رود تا از کیفیت صدای فیلم اطمینان حاصل شود. در برخی صحنه‌های یک فیلم ممکن است که کارگردان بخواهد تا حتی صدای نفس‌های بازیگر نیز شنیده شود و عوامل صدا باید این را امکان‌پذیر کنند. در صورتی که فیلمی از کیفیت صدای لازم برخوردار نباشد، ممکن است که برای آن فیلم از دوبله استفاده بشود.
دوربین: در تئاتر، بازیگر باید به اندازهای اغراق شده بازی کرده و بر حرکات و اکت‌هایش تأکید بیشتری داشته باشد. با این حال در سینما به دلیل وجود دوربین قضیه فرق می‌کند؛ دوربین ممکن است در هر فاصله‌ای از بازیگر باشد، چسبیده به صورتش یا در فاصله 200 متری از او. به همین دلیل، بازیگر باید نوع بازی‌اش را با دوربین تنظیم کند. مقابل دوربین، بازیگری اغراق آمیز به کار بازیگر نمی‌آید. او باید احساسات و ویژگی‌های شخصیت را به روشی بسیار نامحسوس‌تر و ظریف‌تر از تئاتر به تصویر بکشد. در صحنه تئاتر می‌توان فراموش شدن گفتار را حتی از نزدیک‌ترین فاصله و از ردیف اول تماشاگران پنهان داشت، اما دوربین کوچک‌ترین مکث غیر متعارف را نیز ثبت و آشکار می‌سازد.
تدوین: یک بازیگر سینما فضای بیشتری برای اشتباه کردن دارد. اگر او یک دیالوگ را اشتباه بگوید یا تپق بزند، همیشه فرصتی برای تکرار آن برداشت وجود دارد؛ چراکه تدوین یک فیلم بعد از تولید آن رخ می‌دهد. اما در تئاتر، به دلیل زنده بودن اجرا، این فرصت برای بازیگران وجود ندارد. با توجه به این، شاید فکر کنید که بازیگری سینما راحت‌تر از تئاتر است اما باید به این نکته توجه داشته باشید که به دلیل همین ویژگی تدوین است که بازیگران گاهی باید دقیقا حرکات خود را بدون ذرهای تفاوت و فاصله در برداشت‌های مختلف تکرار کنند تا انسجام کار حفظ شود؛ برای مثال اگر در یک سکانس، بازیگر با دست چپ لیوان را در دست گرفته است؛ بعد از کات و در برداشت بعدی نیز باید دقیقاً به همان صورت و با دست چپ لیوان را بگیرد.
مکان: در تئاتر، مکان بازیگری کاملا مشخص است؛ یک صحنه که محدود و تحت اختیار عوامل، از جمله بازیگر است. در سینما اما، مکان فیلمبرداری ممکن است هرجایی و در هر شرایطی باشد؛ زیر برف و باران و در گل و شل یا در یک آپارتمان در یک روز گرم تابستانی. نکته قابل توجه در اینجا این است که همیشه آب و هوای سناریو با آب و هوای مکان فیلمبرداری مطابقت ندارد. شاید بازیگر مجبور باشد تا در ساحل در فصل زمستان با لباس‌های تابستانی وانمود کند که گرمش است.
معرفی تکنیک های بازیگری سینما
تکنیک‌های بازیگری در سینما را می‌توان بر اساس تفاوت‌های تئاتر و سینما بیان کرد. برای مثال، وجود دوربین در سینما، از تفاوت‌های اصلی بین سینما و تئاتر است. چون دوربین کوچک‌ترین حرکات را هم ضبط می‌کند، پس بازیگر باید بتواند تسلط و قدرت کافی روی تمام عضلات خود داشته باشد تا بازی باورپذیری را مقابل دوربین انجام دهد. بازیگری تئاتر به نحوی است که می‌توان از آغاز تا انتها آن را به صورت خطی شروع کرد و به پایان رساند. با این حال، در سینما کات می‌دهند و بازیگر باید دوباره یک صحنه را بازی کند. در اینجا است که تکنیک حفظ راکورد به کمکمان می‌آید. برای مطالعه بیشتر و تخصصی‌تر در این مورد به مقاله‌های این دسته‌بندی در مجله فرواک مراجعه کنید.
دوره تخصصی بازیگری
ثبت نام "دوره تخصصی بازیگری" توسط مجموعه فرواک هنر آغاز شد. این دوره ها در سه سطح مقدماتی، پیشرفته و حرفه ای در قالب 12 جلسه با آموزش اساتید مجرب از جمله حسن معجونی، محمد‌هادی عطایی و... برگزار می شوند. دانشجویان گرامی پس از قبولی در آزمون پایانی، مدرک کتبی معتبر اخذ خواهند کرد که با اخذ این گواهی از مجموعه فرواک هنر، شانس حضور در پروژه های اختصاصی این مجموعه و همچنین پروژه های مختلف سینمایی را خواهند داشت. جهت آگاهی بیشتر از دوره ها بر روی مشاهده دوره کلیک کنید.
حرف آخر
تلاش بر این بود تا به بازیگری سینما و مطالب مربوط به این زمینه بپردازیم. با نگاهی به تاریخچه بازیگری، اصول و مبانی آن، ارتباط آن با فیلمنامه، انواع و ویژگی‌های یک بازیگر، تعامل بازیگر با دیگر عوامل و همین‌طور تفاوت‌های بازیگری سینما و تئاتر، سعی کردیم تا به درک بهتر شما از این هنر کمک کرده باشیم. شما میتوانید برای مطالعه تخصصی‌تر در این زمینه، به دسته‌بندی بازیگری سینما در مجله فرواک مراجعه فرمایید.
