جلوه های ویژه مکانیکی چیست؟

جلوه‌های ویژه مکانیکی با عنوان جلوه‌های کاربردی نیز شناخته می‌شوند که عنصری کلیدی در خلق تجارب بصری واقع‌گرایانه در سینما هستند. جلوه‌های مکانیکی از طریق دستگاه‎های فیزیکی، لوازم جانبی یا طراحی صحنه به جای تصاویر دیجیتال یا رایانه‌ای به‌دست می‌آیند. این جلوه‌ها نسبت به همتایان CGI  خود کم‌تر تصنعی هستند و واقعی‌تر به نظر می‌رسند. به همین دلیل اغلب فیلمسازان به‌خاطر کیفیت فراگیر این تکنولوژی ترجیح می‌دهند کارهای خود را با جلوه‌های ویژه مکانیکی پیش ببرند. در این قسمت از مجله فرواک، به جزئیات و زوایای جلوه‌های ویژه مکانیکی در سینما از جمله تاریخچه، نحوه خلق و تأثیر آن‌ها بر صنعت فیلم خواهیم پرداخت.

تاریخچه جلوه‌های ویژه مکانیکی

 قدمت جلوه‌های مکانیکی در سینما به اولین روزهای تولید فیلم برمی‌گردد. در اوایل دهه 1900، فیلمسازان شروع به آزمایش تکنیک‌های مختلف برای ایجاد جلوه‌های ویژه روی صفحه کردند. یکی از معروف‌ترین نمونه‌های جلوه‌های مکانیکی اولیه، ماشین پرنده در فیلم "سرقت بزرگ قطار" در سال 1903 است. این کار با نصب دوربین روی یک سکو و حرکت سریع آن به جلو در حالی که قطار به سمت عقب حرکت می‌کرد به دست آمد و این توهم را ایجاد کرد که قطار به سمت دوربین در حال حرکت است.
جلوه‌های ویژه مکانیکی به استفاده از وسایل یا مکانیسم‌های مکانیکی برای ایجاد جلوه‌های ویژه در تولیدات فیلم یا تلویزیون اطلاق می‌شود. این افکت‌ها اغلب برای ایجاد حرکت، مانند یک جسم متحرک، تصادف اتومبیل یا انفجار کاربرد دارند و شامل استفاده از جلوه‌های عملی مانند لوازم فیزیکی، وسایل آتش‌نشانی، انیماترونیک، جلوه‌های دیجیتال یا تصاویر کامپیوتری (CGI) هستند.
در ادامه به چند نمونه از جلوه‌های ویژه مکانیکی می‌پردازیم.

چند نمونه از جلوه‌های ویژه مکانیکی 

 1. تصادفات اتومبیل: با استفاده از یک ماشین واقعی یا ماکتی  هم اندازه با مدل اصلی و فیلمبرداری از آن،  با دوربین نصب شده روی وسیله نقلیه یا دکل، می‌توان از جلوه‌های ویژه مکانیکی برای ایجاد توهم تصادف اتومبیل استفاده کرد.

2. انفجار: از جلوه‌های ویژه مکانیکی می‌توان برای ایجاد توهم انفجار، به‌وسیله مواد آتش‌نشانی یا با استفاده از گاز و هوا برای دستکاری دوربین یا جسم در حال انفجار استفاده کرد.

3. انیماترونیک: انیماترونیک، دستگاه‌ها یا ماشین‌های مکانیکی هستند که برای تقلید از حرکت و رفتار حیوانات یا شخصیت‌ها طراحی شده‌اند. از آن‌ها می‌توان برای ایجاد جلوه‌های ویژه مکانیکی خاص مانند یک شخصیت، ربات متحرک یا یک موجود مکانیکی استفاده کرد.

4. تکیه‌گاه‌های مکانیکی: وسایل مکانیکی، اجسام فیزیکی یا ماشین‌هایی هستند که برای ایجاد جلوه‌های ویژه مکانیکی مانند بازوی مکانیکی، هیولای مکانیکی یا درب مکانیکی طراحی شده‌اند. این اشیاء را می‌توان برای ایجاد حس حرکت روی صحنه دستکاری کرد.

5. تصاویر تولید شده توسط کامپیوتر CGI : از CGI برای ایجاد توهم حرکت با تولید جلوه‌های دیجیتال استفاده می‌شود.

6. گریم و پروتز:  گریم و پروتز را برای ایجاد ظاهر آسیب‌دیده، تغییر شکل یا سایر ظاهر فیزیکی تغییر یافته به کار می‌برند.

7. پیروتکنیک: پیروتکنیک شامل استفاده از مواد یا تکنیک‌های انفجاری برای ایجاد اثر آتش، دود یا سایر جلوه های بصری و صوتی است.

8.  جلوه‌هایprop: جلوه‌هایprop در جلوه‌های ویژه مکانیکی، شامل ایجاد و استفاده از اشیاء یا سیستم‌های فیزیکی برای ایجاد یک اثر بصری یا عملی است. مانند استفاده از عروسک‌های خیمه شب بازی، مینیاتور یا سایر وسایل فیزیکی.

9. طناب‌ها و سیم‌ها: از طناب‌ها و سیم‌ها می‌توان برای ایجاد توهم حرکت، بی وزنی یا سایر اثرات فیزیکی با آویزان کردن، چسباندن اشیا یا  بازیگران استفاده کرد.

10. جلوه‌های شیرین کاری: جلوه‌های شیرین کاری شامل شیرین‌کاری‌های فیزیکی و تکنیک‌های عملی برای ایجاد حس حرکت یا ضربه روی صفحه نمایش است. این جلوه‌ها شامل استفاده از سیم‌کشی، شیرین‌کاری ماشین یا سایر جلوه‌های عملی هستند.

به‌طورکلی، جلوه‌های ویژه مکانیکی جزء کلیدی فرایند جلوه‌های ویژه هستند و نقش مهمی در زنده کردن دید کارگردان دارند. آن‌ها برای ایجاد حرکت مانند یک جسم متحرک، تصادف اتومبیل یا انفجار استفاده می‌شوند و شامل استفاده از جلوه‌های واقعی، آتش‌سوزی، انیماترونیک یا تصاویر تولید شده توسط رایانه (CGI)  هستند. همچنین به‌وسیله طیف وسیعی از تکنیک‌ها و فناوری‌های عملی به دست می‌آیند. آن‌ها برای ایجاد حس حرکت و عمل استفاده می‌شوند و اغلب بدون نیاز به تصاویر تولید شده توسط کامپیوتر یا جلوه‌های دیجیتال تولید می‌شوند. جلوه‌های مکانیکی ویژه نقش مهمی در جان بخشیدن به دید کارگردان دارند و جایگزین مؤثری برای گرافیک‌های کامپیوتری سنتی یا جلوه‌های دیجیتال هستند.

سخن آخر

جلوه‌های‌‌ ویژه مکانیکی همچنان یک عنصر اصلی و کلیدی در سینمای امروزی به‌حساب می‌آید که تجربیات بصری خیره‌کننده‌ای را برای مخاطبان به وجود می‌آورد. این تکنولوژی، تأثیر قابل‌توجهی بر صنعت فیلمسازی دارد و نیروی محرکه بسیاری از به‌یاد‌ماندنی‌ترین لحظات تاریخ سینمای جهان است. استفاده از جلوه‌های ویژه مکانیکی حس واقع‌گرایی را در فیلم به وجود می‌آورد که به فیلمسازان امکان خلق لحظات فراموش‌نشدنی را می‌دهد. در این مقاله از مجله فرواک سعی بر این بود تا پاسخی برای پرسش جلوه‌های ویژه مکانیکی چیست، باشیم.

نویسنده: پریچهر امامی