قواعد چیدمان دکور در طراحی صحنه سینما

صحنه، دنیای بازیگر است و طراحی صحنه، هنر و علمی که با قدرت خود، مخاطب را وارد این دنیا می‌کند. همچنین دکور، یکی از مهم‌ترین عواملی است که در خلق یک اثر هنری با صحنه‌ای قوی، به کمک ما می‌آید. در سینما، به مجموعه ساختمان، اجسام و دیگر عوامل تزئینی که در صحنه فیلم وجود دارد، دکور می‌گویند. اهمیت دکور به اندازه‌ای است که اگر این چیدمان در طراحی صحنه سینما، به درستی اجرا نشود، تمام زحمات عوامل فیلم و ارزش دکور از بین خواهد رفت. 

طراح دکور، با توجه به آنچه که طراح صحنه و کارگردان در نظر دارند، دکور را طرح می‌زند. او، تصاویری از زوایای مختلف طرح مورد نظر خود تهیه می‌کند. پیش از اجرای این طرح‌ها در صحنه، این ایده‌ها که نقشه‌های اجرایی کار هستند، فرآیند ساخت را طی می‌کنند. در صورتی که فیلم نیازمند دکورهای عظیم باشد، ماکتی از آن تهیه و به کارگردان ارائه می‌شود. مجری صحنه، در چیدمان دکور به میزانسن، مضمون فیلمنامه، خواسته‌های کارگردان، نحوه نورپردازی، فیلمبرداری و جذب مخاطب توجه می‌نماید. در ادامه، به تعدادی از عواملی که در چینش دکور اثرگذار هستند، می‌پردازیم.

میزانسن در طراحی صحنه سینما

اصطلاح فرانسوی میزانسن (mise en scène)، در تئاتر شکل گرفت و پس از آن وارد سینما شد. این کلمه، به معنی «به صحنه آوردن» است. در زبان فارسی، از «صحنه‌بندی» نیز برای توصیف آن استفاده می‌شود. به‌طور کلی، این اصطلاح، به چیدمان صحنه اشاره دارد. در سینما، تعریف دقیقی برای آن وجود ندارد؛ با این حال، می‌توان گفت همه آن چیزی است که مقابل دوربین فیلمبرداری قرار دارد و جهان بصری و فضای کلی فیلم را شکل می‌دهد. این کار بر طبق تصمیمات کارگردان صورت می‌گیرد. از آنجایی که دکور جزئی از عناصر میزانسن بوده و در شکل دادن به فضای صحنه‌های فیلم نقش دارد، چیدمان آن، باید با توجه و در تبعیت از موارد اثرگذار بر میزانسن صورت بگیرد.

مضمون فیلمنامه در طراحی صحنه سینما

مضمون و تفسیر فیلمنامه نیز، یکی از عوامل اثرگذار بر روند کار و تصمیمات طراح صحنه و کارگردان است. علاوه بر این اثرگذاری، ساخت دکور بر اساس نظر و خواسته کارگردان و طراح صحنه انجام می‌شود. در نتیجه، مضمون فیلم به این علت که در تصمیم‌گیری کارگردان و طراح صحنه نقش تعیین‌کننده دارد، یک قاعده مهم در روند چیدمان دکور به شمار می‌رود. طراح دکور، باید نسبت به موضوع و درون‌مایه اثر آگاهی داشته و با ایده‌های جدید و خلاقانه نسبت به طراحی دکور اقدام کند.

به صورت کلی، می‌توان اینگونه گفت که طراحی دکور به عوامل مختلفی بستگی دارد و یکی از مهمترین فاکتورهای جذب مخاطب است. دکور فیلم، نشان‌دهنده‌ نوع و محتوای اثر به حساب می‌رود. در طراحی دکور نکاتی وجود دارد که طراحان باید به آن‌ها توجه کند. در ادامه مطلب به تعدادی از این نکات اشاره می‌کنیم.

3 نکته مهم درباره چیدمان دکور در طراحی صحنه سینما

سبک طراحی دکور:  نسبت به نوع برنامه و پیامی که به مخاطب انتقال داده می‌شود، برای طراحی دکور از سبک یا شیوه خاصی استفاده می‌شود. با این حال، سبک‌های ثابتی در سینما و تئاتر وجود دارند که بر طراحی صحنه و دکور تأثیرگذار هستند. برنامه های تخیلی، تاریخی، علمی و ... هرکدام سبک مخصوص به خود را دارند که مسیر طراحی را هدایت می‌کند. از سویی دیگر، برنامه‌های معمولی اغلب دکورهای ساده و کم هزینه‌ای دارند.

هماهنگی با عوامل برنامه: کارگردان و بقیه افراد سازنده برنامه، می‌توانند با انتقال فضای ذهنی خود، طراح را در طراحی بهتر و حرفه‌ای‌تر یاری کنند. حتماً در نظر داشته باشید که در حین طراحی، به مونتاژ و جمع‌آوری دکور نیز باید توجه نشان داد. خیلی از طرح‌های خلاقانه و هوشمندانه‌ای که طراح در ذهن دارد، به دلایل مختلفی قابل اجرا نیستند؛ ممکن است کمبود بودجه، محدودیت امکانات و شرایط زمانی و مکانی از علل این موضوع باشند. در نتیجه، طراح باید با مجریان و دیگر عوامل به درستی در تعامل باشد.

ساخت دکور: معمولاً ساخت دکور، بعد از تائید نهایی کارگردان شروع می‌شود. مثل کار طراحی که پیش‌تر ذکر شد، کار اجرا نیز باید با نظر و اطلاع بقیه عوامل صورت بگیرد. برای مثال، ممکن است که اجرای دکور به گونه‌ای خاص، در کار نورپرداز اختلال ایجاد کند. یا اینکه برای گرفتن نمای خاصی، فیلمبردار تغییراتی در دکور نیاز داشته باشد. مجریان دکور باید توجه داشته باشند و جزئیات پلان‌ها، نما‌ها و برش‌ها را قبل از کار بدانند. 

سخن آخر

در آخر می‌توان گفت که طراحی صحنه کار ظریف و پراهمیتی است و به عوامل بسیار زیادی بستگی دارد. از مهمترین این عوامل می‌توان از طراحی دکور و چیدمان نام برد. طراحی دکور و چیدمان بر اساس نظر کارگردان، میزانسن در نظر گرفته شده، مضمون کار و در تعامل با دیگر افراد حاضر در پروژه صورت می‌گیرد. برای مطالعه دقیق‌تر درباره این مبحث و دیگر مباحث مربوط به طراحی‌صحنه، شما می‌توانید به این دسته‌بندی در مجله فرواک مراجعه کنید. 

نویسنده: بهگل شهیدی