نقش صدا در سینما

سینما در وهله اول یک رسانه دیداری است؛ فیلم‌ها داستان خود را با استفاده از تصاویر روایت می‌کنند. حتی در ابتدای شروع این صنعت، آثار صامت بودند. به این معنی که صدای بازیگران و آن‌چه در سر صحنه بود، یا به اصطلاح صدای ارگانیک وجود نداشت. با این حال، حتی در دوران سینمای صامت نیز، فیلم‌ها با یک موسیقی زنده در نمایش همراه بودند؛ در هر صورت و در هر عصر و دوره‌ای، صدا بخشی جدایی ناپذیر از تجربه سینمایی به حساب می‌رفته است. نقش صدا در سینما یک موضوع حیاتی است و این هنر برای هیچ یک از مخاطبانش بدون صدا معنایی ندارد. 

شاید شما همیشه متوجه اهمیت صدا نباشید؛ ممکن است حتی ویژگی‌های مربوط به صدا را متوجه نشوید یا بعدها به یاد نیاورید. با این وجود اگر که آن صدا وجود نداشت، قطعاً شما نبودش را می‌فهمیدید. صدا یکی از اجزای اساسی در فیلمسازی است که باعث می‌شود مخاطب احساس کند در دنیای فیلم غرق شده است. در واقع، جذابیت منحصر بفرد هنر سینما، به همان اندازه که به تصویر آن وابسته است، به صدا نیز بستگی دارد. بهترین فیلمی که می‌شناسید را با کیفیت صدایی ضعیف تصور کنید؛ آیا همچنان آن فیلم در نظرتان عالی است؟

پاسخ این سؤال دلیل روشنی بر این موضوع است که صدا در آثار سینمایی می‌تواند تعیین کننده موفقیت یا شکست آن اثر شود. در واقع، درک چگونگی اثرگذاری صدا یا فقدان آن بر دریافت و تجربه مخاطب، می‌تواند به صورت مثبت یا منفی نتیجه فیلم را تغییر دهد. 

فیلم ها با استفاده از سه نوع صدا تولید می‌شوند: صدای انسان، موسیقی و جلوه‌های صوتی.

هر سه نوع صدا در سینما، برای این‌که اثر برای مخاطب باورپذیرتر بشود، مهم به شمار می‌روند. صدای شخصیت‌ها و دیالوگ‌هایشان باید بدون تأخیر بوده، با اتفاقات و کنش‌های فیلم هماهنگ شده و طبیعی به نظر برسند. اگر صدایی با آن‌چه در تصویر می‌گذرد همخوانی نداشته باشد، تصویر نیز برای مخاطب واقع‌گرایانه نخواهد بود. امروزه، بیشتر فیلم‌ها دیالوگ‌های سر صحنه را همان‌جا صدابرداری می‌کنند، اما قبل‌ترها برای ارتقا کیفیت صدای بازیگران، از دوبله استفاده می‌شده‌است.

 راه دیگر برای نشان دادن واقع‌گرایی در سینما با استفاده از صدا، جلوه‌های صوتی هستند. جلوه‌های صوتی صداهای پس‌زمینه‌ای هستند که بعد از اتمام فیلمبرداری به آن اضافه می‌شوند. این صداها لزوماً در انتقال معنا و مفهوم فیلم و گفتگوها اثر مستقیم ندارند؛ با این حال، توانایی این را دارند که به اثر جان بخشیده و آن را طبیعی‌تر جلوه دهند. برای مثال، گنجاندن صداهای معمولی در یک منطقه شهری یا روستایی بر قسمت‌هایی از فیلم که با آن‌ها مرتبط است، می‌تواند به واقعی‌تر کردن فضای فیلم کمک کند. این جلوه‌های صوتی می‌توانند از منابع و کتابخانه‌های صوتی موجود برداشته شده، یا اینکه می‌توانند به صورت جداگانه صدابرداری شوند. 

آخرین نوعی از صدا در سینما که به آن اشاره کردیم، موسیقی اثر است. اگر هنوز نمی‌دانید که موسیقی چقدر می‌تواند بر موفقیت فیلم و ارتباط درست با مخاطب مؤثر باشد، به فیلم‌هایی فکر کنید که موسیقی آن‌ها در جهان امروزه، به نماد آن‌ها و بخشی از فرهنگ عامه بدل شده‌ است. به عنوان نمونه، سری فیلم‌های جنگ ستارگان را در نطر بگیرید. سال‌ها پس از انتشار اولین قسمت این فیلم‌ها، هنوز هم همان موسیقی شناخته شده برای هر یک از دنباله ها استفاده می‌شود. چراکه جنگ ستارگان بدون موسیقی متن خارق‌العاده و خاطره‌انگیزش دیگر آن‌چیزی که هست، نخواهد بود. 

نوع دیگری از تقسیم‌بندی که می‌توان برای صدا در آثار نمایشی در نظر گرفت دسته‌بندی آن به دو گونه روایی و غیرروایی است. صدای روایی دارای منبعی در سر صحنه فیلمبرداری است. این صدا در حین فیلمبرداری ضبط شده و می‌تواند شامل صدای انسان یا محیط باشد. از طرفی دیگر صدای غیرروایی صدایی است که در طول فرآیند ویرایش و تدوین بر روی تصویر اضافه می‌شود، مثل موسیقی متن. 

البته، این به آن معنی نیست که صداهای روایی احتیاج به ویرایش نداشته یا در مرحله تدوین نقشی ندارند. در بین صداهای روایی ضبط شده بر سر صحنه، صداهایی که نیاز است متمایز از سایر صداهای اطراف به گوش برسند، تغییر می‌کنند. با این وجود، نمی‌توان بار کیفیت صدا را تماماً بر عهده تدوینگران انداخت. بیشتر کار صدا، باید در مرحله تولید و از طریق ابزار و تجهیزات صدابرداری مناسب انجام شود. ما در مجله فرواک و مقاله تجهیزات اصلی صدابرداری در سینما بیشتر به این موضوع پرداخته‌ایم. 

سخن آخر 

با توجه به مطالب ذکر شده، می‌توان فهمید که صدا نقش‌های بسیار زیاد و مختلفی در هر فیلم سینمایی ایفا می‌کند. صدای بازیگران و دیالوگ‌گویی‌هایشان، صداهای پس‌زمینه و موسیقی‌های متن در ذهن مخاطبان به صورت بخش‌هایی پیش فرض از هنر سینما درآمده‌اند. با این وجود، اگر این بار هنگام تماشای یک فیلم سعی کنید تا مخصوصاً به صداها در آن توجه کنید، متوجه نقش پررنگ آن‌ها در انتقال مفاهیم و حس و حال اثر خواهید شد. در نهایت، می‌توان این‌طور گفت که فیلم یک رسانه چند حسی است و نبود هر یک از وجه‌های آن، باعث بی معنی شدن اثر خواهد شد. در این مقاله، ما به نقش صدا در سینما پرداختیم و تلاش کردیم تا آن را از جنبه‌های مختلف برای شما بیان کنیم. مخاطبان عزیز، شما می‌توانید با مراجعه به دسته‌بندی صدابرداری، مقالات بیشتری را در این زمینه مطالعه فرمائید. 

نویسنده: نرگس قاسمی