وظایف کارگردان چیست؟

کارگردان برای اثر مثل یک ناخدا برای کشتی می‌ماند؛ ازاین‌جهت است که وظیفه کارگردان به‌عنوان یک موضوع مهم مطرح می‌شود. همان‌طور که بدون ناخدا یک کشتی به مقصد نمی‌رسد و یا غرق می‌شود، بدون کارگردان نیز فیلم یا تئاتر خوبی حاصل نخواهد شد. کارگردان، چه کارگردان سینما باشد و چه تئاتر، وظایف متعدد و زیادی دارد که برای تحقق هدف نهایی کار، باید آن‌ها را به‌خوبی انجام دهد. در ادامه این مقاله ما به طور مختصر بیان می‌کنیم که وظایف کارگردان چیست. البته، ما تنها به تعدادی از مسئولیت‌های این حرفه می‌پردازیم.

دوره دستیاری کارگردان و برنامه‌ریزی سینما و تئاتر

ثبت نام اولین "دوره دستیاری کارگردان و برنامه‌ریزی سینما و تئاتر" توسط مجموعه فرواک هنر آغاز شد. این دوره تخصصی در قالب 12 جلسه با آموزش استاد مهران شهرآشوب (با بیش از 20 سال تجربه در تئاتر، سینما و تلویزیون) برگزار می شود. دانشجویان گرامی پس از قبولی در آزمون پایانی، مدرک کتبی معتبر اخذ خواهند کرد که با اخذ این گواهی از مجموعه فرواک هنر، شانس حضور در پروژه های اختصاصی این مجموعه و همچنین پروژه های مختلف سینمایی را خواهند داشت.

مشاهده دوره

تجزیه‌ و تحلیل متن، نخستین وظیفه کارگردان

اولین وظیفه‌ کارگردان، خواندن و تفسیرکردن نمایشنامه یا فیلمنامه است. چه نویسنده متن حاضر باشد و چه نباشد؛ کارگردان باید متن را به‌خوبی مطالعه کرده و آن را با دورنمایی که برای اثر در نظر دارد تطبیق دهد. به همین دلیل است که کارگردان باید با گروه نویسندگی تعامل نزدیکی داشته باشد تا به نقطه‌نظر مشترک برسند. تجزیه‌وتحلیل متن در این تعامل، عاملی کلیدی برای ارتباط هر چه‌بهتر بین نویسنده و کارگردان است.

به‌ وجودآوردن ایده کلی پروژه مهم‌ترین وظیفه کارگردان

دومین وظیفه کارگردان، شکل‌دادن به لحن کلی اثر است؛ او باید تعامل نزدیکی با تهیه‌کننده و سایر عوامل داشته باشد تا بتواند انسجام معنایی و زیبایی‌شناسانه فیلم یا نمایش را ایجاد و حفظ کند. او یک دورنمای کلی برای فیلم در نظر گرفته و همه عناصر و عوامل موجود را با آن دورنما و ایده تطبیق می‌دهد. این دورنما شامل لحن، ظاهر و احساس فیلم و درون‌مایه اصلی آن می‌شود.

بررسی‌ های اولیه کارگردان

پیش از شروع کار و قبل از فرایند فیلمبرداری، وظیفه کارگردان این است که بررسی‌های لازم را به عمل آورد. این بررسی‌ها که از مهم‌ترین وظایف کارگردان هستند، به این سبب انجام می‌شود تا او از آماده‌بودن شرایط برای ساخت اثرش اطمینان حاصل کند. به‌عنوان‌مثال، کارگردان می‌بایست که مکان‌های فیلمبرداری یا همان لوکیشن‌ها را معین و بررسی کند؛ یا آنکه به کمک برنامه‌ریز و تیم تولید، به تدوین بودجه و زمان‌بندی پروژه بپردازد. برنامه‌ریزی، برای فرایند کلی ساخت اثر نمایشی یا حتی تک‌تک پلان‌ها نیز باید با نظر و تأیید کارگردان صورت بگیرد. برای برنامه‌ریزی هر پلان، گروه‌های مختلف مثل گروه صحنه، گریم، نور و مهم‌تر از همه فیلمبرداری باید با کارگردان تبادل نظرکرده و به اشتراک برسند.

انتخاب عوامل و دست‌اندرکاران توسط کارگردان

وظیفه کارگردان در این مرحله این است که باتوجه‌به دورنما و لحنی که برای اثرش برگزیده است، در انتخاب عوامل، به تهیه‌کننده کمک کند. نظرات کارگردان به‌خصوص در جهت انتخاب عوامل کلیدی مانند بازیگران، گروه طراحی صحنه و یا موسیقی و تدوین، قطعاً در نظر گرفته می‌شود. همچنین برای انتخاب بازیگر، کارگردان می‌تواند تست‌های بازیگری برگزار کند و یا با مدیر بازیگران مطرح صحبت کند.

هدایت بازیگران و گروه فیلمبرداری، وظیفه کارگردان

کلی افراد در هر بخش، به‌خصوص گروه‌های بازیگری و فیلمبرداری وظیفه کارگردان است. کارگردان، به‌عنوان ناخدای کشتی، باید اطمینان حاصل کند که کار این عوامل همه در جهتی که باید در حال حرکت است؛ در جهت رسیدن به مقصدی که او برای اثر در نظر دارد. پس مواردی از قبیل بازی بازیگران، قاب‌بندی‌های تصویربرداری و محل قرارگیری دوربین‌ها باید تحت‌نظر او صورت بگیرد. کارگردان همچنین می‌بایست که به بازیگران درباره نقش‌آفرینی‌شان بازخورد بدهد و در صورت نیاز اصلاحشان کند.

بررسی‌های نهایی، آخرین وظیفه کارگردان

وظیفه کارگردان بعد از اتمام فیلمبرداری و در مرحله پس‌تولید نیز ادامه دارد. کارگردان به‌صورت نزدیک با تدوینگر در تعامل است. آن‌ها با کمک یکدیگر، فیلم‌های خام را کنار هم قرار داده و با استفاده از هنر تدوینگر، به یک اثر یکپارچه و منسجم تبدیلش می‌کنند. کارگردان در این مورد ممکن است نظراتی درباره اینکه کدام نماها حتماً باید در نسخه نهایی گنجانده شوند و تغییر بین صحنه‌های مختلف به چه شکل رخ ‌دهد، داشته باشد. نظرات او ازاین‌جهت حائز اهمیت است که کارگردان کسی است که ایده اصلی را در ذهن دارد و می‌تواند تمام این جزئیات را از آن فیلتر عبور دهد.

در بررسی‌های نهایی، او همچنین به مواردی همچون، صدا و موسیقی نیز توجه می‌کند. کارگردان در انتخاب موسیقی فیلم با آهنگ‌ساز همکاری کرده و پس از بررسی نمونه اولیه‌های بسیار، قطعه‌هایی را که با فیلم همخوانی بیشتری دارند، برمی‌گزیند. در نهایت، او برش نهایی را نیز بررسی کرده و تغییرات نهایی لازم را نیز بر روی قسمت‌هایی همچون تدوین، صدا و موسیقی و جلوه‌های ویژه اعمال می‌کند.

سخن آخر

در آخر می‌توان گفت که کارگردانی، چه کارگردانی یک نمایش باشد و چه فیلم، حرفه‌ای چالش‌برانگیز و پر از زحمت است. دایره وظایف کارگردان، بزرگ‌تر از آن است که بتوان آن را در یک مقاله گنجاند؛ بااین‌حال، ما سعی کردیم تا شما را با تعدادی از اصلی‌ترین آن‌ها آشنا کنیم. در واقع در این مقاله، ما پاسخ مختصری به سؤال وظایف کارگردان چیست؟ دادیم. البته، همان‌طور که گفته شد، این عرصه بسیار گسترده است و مانند هر هنر دیگری همواره از بند بایدها و نبایدها و کلمات روی صفحه فراتر می‌رود. این مقاله از مجله فرواک فقط سعی داشته تا پیش‌زمینه‌ای برای آشنایی و مطالعه بیشتر و عمیق‌تر شما مخاطبان گرامی فراهم کرده باشد.

نویسنده: نرگس قاسمی